de Brug-columnist Bas Kok schreef een boek over het westelijk deel van de stad: Op een dag in Nieuw-West. Wat zijn de verschillen tussen Amsterdam-Oost en -West?
“Nieuw-West en Oost hebben meer verschillen dan overeenkomsten,” zegt Bas Kok. “Ik heb de stedenbouwkundige opzet van Oost in deze krant eens vergeleken met een pan paella. Nieuw-West is eerder een ovenschotel die vooraf helemaal is voorbereid. Maar er is ook een overeenkomst. Beide komen grotendeels voort uit de annexatie van 1921.”
In zijn blik op de stad kijkt Kok graag naar historische lijnen. “Amsterdam is een Noord-Zuidstad. Waterland en Amstelland waren historisch gezien de krachtige identiteiten in en om Amsterdam. Dié energetische dynamiek heeft de stad het meest gevormd. Op de eerste kaarten al werd Amsterdam vrijwel altijd Noord-Zuid én Zuid-Noord afgebeeld. Daarmee wil ik niet zeggen dat Oost en West onbelangrijk zijn. Maar toch: ooit iemand gehoord over het spanningsveld tussen Amsterdam-Oost en -West?”
Geboortehuis gesloopt
Welkom in de wereld van auteur Bas Kok. Met boeken als Oerknal aan het IJ en Metromorfose alsmede door opiniestukken in diverse kranten is hij een opvallende stem geworden in schrijvend Amsterdam. In Op een dag in Nieuw-West gaat hij terug naar zijn kinderjaren. Op tienjarige leeftijd verhuisde hij naar Noord, maar hij werd geboren in de Maassluisstraat in Nieuw-West. “Het is een boek met een Langs-het tuinpad-van-mijn-vader-gehalte,” lacht hij. “Ik zoek uit waarom de flat en de buurt waar ik vandaan kom gesloopt moesten worden. De Maassluisstraat werd in de jaren zestig opgeleverd en ging al binnen een halve eeuw tegen de vlakte. Waarom? Een antwoord op die vraag bleek helemaal niet zo makkelijk te vinden.”
Bij zijn zoektocht neemt Kok ook een kijkje in vergelijkbare naoorlogse wijken in de rest van Amsterdam. “Het Algemeen Uitbreidingsplan is het grootste nieuwbouwproject dat de stad ooit heeft gekend. Veel groter dan bijvoorbeeld IJburg. Het bestond niet alleen uit de Westelijke Tuinsteden, maar ook uit bijvoorbeeld Buitenveldert en delen van Oost. In het Oostelijk Havengebied is de centrale laan vernoemd naar de hoofdontwerper van dat AUP: Cornelis van Eesteren. Erg fijn dat deze perfect noord-zuid loopt, want hij was een man die vanwege de lichtinval graag orthogonaal ontwierp op de stand van de zon.”
AUP Oost
Het AUP Oost herkennen we aan strokenbouw met publieke tuinen. Bijvoorbeeld de buurt rond de Radioweg en de wijk Jeruzalem. Hoewel in deze laatste wijk een deel is gesloopt, is de stedelijke vernieuwing in Oost niet zo rigoureus als in Nieuw-West, waar duizenden woningen tegen de vlakte gingen. In Zuid bleef het AUP zelfs goeddeels gespaard. Deze wijken werden gebouwd voor een meer welgestelde groep waarvan de woningen goed zijn onderhouden. “In mijn boek kom ik erop uit dat we door middel van sloop de concentratie van verloedering en criminaliteit kwijt wilden,” vertelt Bas. “Segregatie is zich in de loop van de twintigste eeuw steeds sterker gaan aftekenen in Amsterdam. Centrum, Zuid, en inmiddels ook Oost en West binnen de A10 zijn veel rijker dan Nieuw-West, Zuidoost en Noord. Vrijwel alle hoogwaardige voorzieningen en organisaties zitten in Centrum, Zuid of Oost. Maar als je tweedeling en sociale problematiek kwijt wilt, moet je de sociaaleconomische opzet van de stad veranderen, niet de huizen van arme mensen slopen.”
Bas Kok, Op een dag in Nieuw-West (Olivia Media, 2023) 228 pagina’s, 22,90 euro.
Door Mariska Jansen
‘Waarom moesten de flat en de buurt waar ik vandaan kom gesloopt worden?’
