Op Zeeburgereiland en in Schellingwoude weet ongeveer iedereen het, maar in de rest van Amsterdam is het tamelijk onbekend. Over de Oranjesluizen wandel je in een paar minuten het IJ over. Een prachtig tochtje tussen Noorder en Zuider IJdijk waar het water zilverachtig glinstert. Schellingwoû lijkt vanaf de sluizen een dunbevolkt dijkdorpje in Zeeland of Friesland. Schijn die niet helemaal bedriegt. In het voormalige vissersdorp sta je zo in een weiland, al dan niet oog in oog met grazend vee en loslopende paardjes. Op anderhalve kilometer Schellingwouderdijk vind je, behalve de buiten het dorp liggende Landmarkt, geen winkel, kroeg, restaurant of ijsloket. Dit stukje Amsterdam binnen de Ring is op zijn zachtst gezegd geen kermis.
De eerste steen voor de Oranjesluizen werd gelegd door Koning Willem III. Toen ze anderhalve eeuw geleden in gebruik werden genomen, was het IJsselmeer nog Zuiderzee. Op de grijze plaquette bij het noordelijk bedieningsgebouw staat:
ORANJESLUIZEN geopend 18 maart 1872
de gedenksteen gelegd door ZM KONING WILLEM III 29 april 1870
Er zijn niet veel bouwwerken die al voor de oplevering worden herdacht. Inmiddels is het naar het koningshuis vernoemde complex de naamgever van de nog te bouwen Sluisbuurt. De Canadese stad Vancouver staat model voor de wijk die serieus high-rise wordt en een hoge dichtheid krijgt. Als de verschillende deelbuurten op Zeeburgereiland voltooid zijn, wonen er vermoedelijk meer dan twintigduizend mensen. Daarnaast zullen er dagelijks duizenden werknemers en bezoekers verblijven, want het schiereilandje krijgt een bedrijvenpark en de nodige culturele en recreatievoorzieningen. Aan de voet van de sluis waar de Zuider IJdijk begint – in de zeventiende eeuw de ‘paardenhoek’ genoemd omdat er een cavaleriestation was – moet een culturele publiekstrekker van internationale allure verrijzen.
Maar de grootste attractie van de Sluisbuurt wordt het dijkdorp Schellingwoude. Als je tussen de hoogbouwtorens woont of werkt, is een oud-Hollandsch vissersdorpje aan de zonzij van het IJ de ideale break. Schellingwoude is een potentiële Sluisbuurt-aan-Zee. Het risico op Volendammisering is reëel. Hoeveel van die pakweg twintig- tot dertigduizend dagelijkse aanwezigen wandelen straks op een Zeeburgerdag niet ‘even gezellig over de Sluis’? Dan schieten in Schellingwoude de restaurants, dijkhuiscafeetjes en ijssalons waarschijnlijk als paddenstoelen uit de grond. Talloze plezierbootjes die nu alleen schutten, leggen dan een uurtje aan. Voor je het weet is Schellingwoude een toeristisch pretpark.
Om dat te voorkomen lijkt het me verstandig als de gemeente nu al bedenkt hoe de bezoekersstromen straks in goede banen kunnen worden geleid. Je kunt overlast verminderen met een goede voorziening ergens midden op de wandel- en fietsroute van de sluis. Aan de sluiskop op de Noorder IJdijk ligt het huidige informatiepunt er desolaat en informatieloos bij. Alle ruimte voor een educatief bezoekerscentrum. Onder de Noorder IJdijk past een drijvend horecapaviljoen in het IJ. Zo vang je voor je op de dijk van Schellingwoude bent al veel drukte af. Uiteraard kan een leuke ijssalon of een fijn café op de Schellingwouderdijk iets toevoegen. Geef lokale ondernemers dan tijdig de ruimte om rustig op te starten. Anders vrees ik dat Schellingwoude over een jaar of vijf een stormvloed over zich heen krijgt terwijl alle sluizen open staan.
Door Bas Kok
Nieuwe columnist
Vanaf dit nummer schrijft Bas Kok voor de Brug. Bas is auteur van het boek Oerknal aan het IJ, waarin hij de geschiedenis van Amsterdam schetst, bezien vanuit Noord.
In zijn bijdragen voor de Brug zal hij schrijven over de veranderende stad. Geschiedenis en toekomst komen in zijn stukken vaak samen, want volgens Bas pendelt het heden van een stad tussen verleden en toekomst. Bas groeide op in Noord, waar hij nog steeds woont. Tussen 2000 en 2012 woonde hij op Borneo-eiland. Sindsdien heeft hij bijzondere aandacht voor het IJ en de grensgebieden tussen Noord en Oost. Bas is voorstander van een of meer bruggen over het IJ, dus het wekt geen verbazing dat de titel van deze krant hem aanspreekt.
