Luxueus wonen in een elektriciteitscentrale met uitzicht op de Amstel. Nog even wachten en dan kan het. In het Amstelkwartier staan straks drie nieuwe wooncomplexen die elk veel meer stroom produceren dan de toekomstige bewoners zullen gebruiken. Dit komt doordat ze zijn volgehangen met zonnepanelen. Goed nieuws voor de gemeente Amsterdam, die van het gas af wil. Maar het is ook minder goed nieuws voor de gemeente, omdat gebouwen die veel stroom leveren concurreren met het ‘eigen’ Amsterdamse warmtenet.
Hoe is het dan mogelijk dat die complexen in Amstelkwartier er toch kunnen komen? Dit raadsel begint eind 2017, als de gemeenteraad instemt met het ‘Warmteplan Amstelkwartier fase 2’. Volgens dit plan moeten alle nieuwe gebouwen worden aangesloten op het Amsterdamse warmtenet. In het Warmteplan is vastgelegd dat de warmte die bewoners verbruiken voor verwarming en warm water níet mag worden verkregen door de installaties op zonnepanelen te laten draaien. Iets preciezer: de projectontwikkelaar mag wel voor deze oplossing kiezen, maar voor de berekening van energiezuinigheid van het gebouw telt dit niet mee.
In 2018 gaat de gemeente de markt op met de eerste kavel voor dit stukje Amstelkwartier. In de aanbesteding schroeft de gemeente de eisen voor energiezuinigheid op met als doel projectontwikkelaars te prikkelen met nieuwe oplossingen te komen. Die wilden dat wel, maar het bleek dat de ene eis (energiezuinigheid) slecht te combineren viel met de andere eis (aansluiten op het Amsterdamse warmtenet).
De gemeente kiest ervoor, zo lijkt het, om de eis van verplichte aansluiting op het warmtenet te negeren. Uiteindelijk komt projectontwikkelaar AM met een ontwerp dat veel energiezuiniger is dan de aangescherpte eis van de gemeente. Dankzij het gebruik van zonnepanelen, wat dus van het Warmteplan niet mag. In 2019 volgen nog twee aanbestedingen en ook daarbij komen ontwikkelaars uit de bus die – in strijd met het Warmteplan – de zon inzetten voor warmte.
Hoe kan dit? Een brief van het college aan de gemeenteraad in januari 2021 biedt een mogelijke verklaring. De gemeenteraad stelde in 2017 het Warmteplan Amstelkwartier fase 2 vast, maar liet het aan de verantwoordelijk wethouder over om te bepalen wanneer het plan in werking zou treden. Volgens de brief van januari heeft de wethouder hiertoe in november 2020 besloten. In de tussentijd waren er echter al drie aanbestedingen afgerond die strijdig waren met het Warmteplan. Is een ambtenaar soms vergeten de wethouder te waarschuwen tijdig een besluit te nemen of is dit bewust beleid geweest?
De brief bevat nog een andere boodschap. Die had betrekking op een in 2020 door de gemeente verloren rechtszaak over het Warmteplan van de Sluisbuurt. In dit plan (vastgesteld in 2018) stond ook dat de inzet van zon voor warmte niet meetelde bij de berekening voor energiezuinigheid. De stichting Amsterdam Fossielvrij spande in 2020 een zaak aan tegen deze bepaling en kreeg van de rechter gelijk. De rechtbank oordeelde dat Amsterdam illegaal handelde met het ‘verbod’ op zon voor warmte.
Eindelijk duidelijkheid dus? Het college stelt in haar brief van januari dat deze uitspraak niet geldt voor het warmteplan van Amstelkwartier, want dat was vastgesteld in 2017. Strikt juridisch klopt dit, maar het wordt er zo niet overzichtelijker op. In Amstelkwartier fase 2 zijn ondertussen al drie ontwerpen goedgekeurd die in strijd zijn met de huidige regels. In het Amstelkwartier moeten nieuwe ontwikkelaars zich aan de illegale bepaling van het plan houden, terwijl de gemeente in de Sluisbuurt in het midden laat of ontwikkelaars wel of niet de ruimte mogen gebruiken die de rechterlijke uitspraak biedt.
Ondertussen zit de gemeente in haar maag met een warmtenet waarvan het binnenkort (deels) eigenaar is, omdat het qua energiezuinigheid bij lange na niet kan tippen aan de oplossingen die de markt nu biedt.
Wonen in een elektriciteitscentrale in Amstelkwartier
