Wooncorporatie Ymere verbetert en verduurzaamt 119 sociale huurwoningen in de Transvaalbuurt. Van de oorspronkelijk vijf woonblokken langs het spoor aan de Tugelaweg zijn het derde en vierde in 2015 vervangen door nieuwbouw. Blok vijf is gerenoveerd en blok twee staat in de steigers voor herstelwerkzaamheden. Of blok één ook wordt opgeknapt is onduidelijk. Ymere overweegt sloop, erfgoedverenigingen strijden voor behoud van de woningen met historische waarde.
Voor de Tweede Wereldoorlog waren de panden van Bouwfonds Handwerkers Vriendenkring (HWV), die vrijwel alleen Joodse leden had. De HWV, officieel een openbare vereniging, zette zich in voor betere levensomstandigheden van (Joodse) Amsterdammers, onderwijs, noodhulp en zorg. Nadat wethouder Floor Wibaut (1859-1936) HWV een gebied tussen de Tugelaweg en Retiefstraat toewees, werden de vijf woonblokken tussen 1917 en 1924 gebouwd. De aanleg van de door Hendrik Petrus Berlage (1856-1934) ontworpen Transvaalbuurt was een voorloper van zijn Plan Zuid. Tot de jaren ’60 had blok twee een torentje, dat bij een opknapbeurt verdween en nooit terugkwam.
Oorspronkelijk huisden de woonblokken meer dan 2000 Joden. Tijdens de holocaust werden veel bewoners door de nazi’s opgepakt. De laatste razzia was eind juni 1943. De woonblokken bleven leeg achter en tijdens de hongerwinter in 1944 werden de vloeren en het andere houtwerk in de gebouwen brandhout voor kachels. Het 300 meter lange, in de keerwand bij het spoortalud geschreven gedacht Van hier naar toen van K. Michel herdenkt deze tragische jaren.
De afdeling Monumenten en Archeologie van de gemeente benadrukte vijftien jaar geleden dat de woonblokken van cultureel en historisch belang zijn en pleitte voor het behoud van in elk geval twee van de blokken. Het moet blijken of dat genoeg is om blok één te behoeden voor de ‘inbreidingsplannen’ in Amsterdam. Inbreiden is huizen in slechte staat vervangen door nieuwbouw met meer verdiepingen, bestaande panden verhogen en nog onbenutte ruimte gebruiken voor nieuwe woningen.
Toekomst HWV-woningen Tugelaweg onzeker
