Het huidige erfpachtstelsel is onbetaalbaar voor Amsterdamse huiseigenaren. De gemeente Amsterdam komt daarom met een overstapregeling naar eeuwigdurende erfpacht. Maar díe regeling is eveneens onbetaalbaar. Huiseigenaren komen daarmee van de regen in de drup. In juni beslist de gemeenteraad of de overstapregeling er gaat komen.
Jan Schrijver, initiatiefnemer van het actiecomité Verontruste Erfpachters Amsterdam, heeft honderd bezwaren ingediend tegen de overstapregeling naar eeuwigdurende erfpacht. De gemeente werkt daarmee volgens hem verdere tweedeling in de stad in de hand: de laagstbetaalden in de sociale huursector en de zeer rijken in de koopwoningen en commerciële huur.
Bovendien wordt met deze regeling alles ondergeschikt gemaakt aan het maximaliseren van inkomsten voor de gemeentekas. “De bewoners van Amsterdam zijn sluitpost geworden. Velen van hen zullen moeten verkassen, omdat zij de woonlasten niet langer kunnen betalen. De gemeente wil Londense toestanden voorkomen, maar dat is precies wat ons te wachten staat. Londen aan de Amstel, dat wordt ons toekomstscenario.”
De overstapregeling naar eeuwigdurende erfpacht is volgens Schrijver zo absurd dat geen enkele huiseigenaar daarop kan of wil intekenen. Maar daarmee is het probleem van de erfpacht niet opgelost. Want het huidige erfpachtstelsel, waarbij huiseigenaren elke vijftig jaar de canon kunnen afkopen tegen de actuele marktwaarde van hun woning, is onbetaalbaar. “Stel je hebt tien jaar geleden voor vier ton een huis gekocht tegen een maximale hypotheek. Je hebt de pech dat over twee jaar de canon van je woning afloopt. Dat moet je afkopen. Dan staat plotseling de gemeente op de stoep met de boodschap: een derde van de woningwaarde is voor de grond, die is van ons. Mogen we vangen? Dat kun je helemaal niet betalen. Bovendien lachen de banken je uit als je aanklopt voor een extra hypotheek om dat te financieren. Geen bank die daaraan meewerkt.”
Extreem vijandig
Omdat het huidige erfpachtstelsel onbetaalbaar is, besloot de gemeente Amsterdam tot de overstapregeling. In juni neemt de gemeenteraad er een besluit over. “Die regeling houdt in dat huiseigenaren de doorlopende erfpacht voor altijd kunnen afkopen,” legt Schrijver uit. “Op zich een goed idee, maar de manier waarop deugt niet. De gemeente heeft daarvoor een fictief rekenmodel bedacht, gebaseerd op de actuele marktwaarde van het huis vermenigvuldigd met een zogenaamde buurtstraatquote. Dat is een fictieve waardebepaling, die volgens de gemeente wetenschappelijk getoetst zou zijn. Dat is onzin, dat kan helemaal niet. Dat blijkt ook, want er zijn genoeg onderzoeksrapporten die hebben aangetoond dat dit rekenmodel niet deugt.”
Toch heeft de gemeente gekozen voor een rekenmodel dat haar het beste uitkomt, constateert Schrijver. “Het is verbazingwekkend hoe deze fictieve waardebepaling alles naar de gemeente toerekent, en niets naar de huiseigenaar. Het is een extreem vijandig model voor huiseigenaren. Als we de eeuwigdurende erfpacht op deze manier gaan regelen, gaat half Amsterdam voor de bijl.”
Schrijver begrijpt niet waarom de gemeente alleen aan haar eigen belang denkt, en niet aan het belang van huiseigenaren. “Als dit doorgaat, moeten Amsterdammers hun woning verlaten. Rijke Russen of Chinezen nemen dan de Amsterdamse huizenmarkt over. De stad wordt onleefbaar.”
Diefstal
Schrijver is niet de enige die zich verzet. Ook de Vereniging Eigen Huis doet dat. Zij hield een enquête onder 5371 Amsterdamse woningeigenaren over de erfpachtplannen van de gemeente Amsterdam. ‘Oneerlijk’, ‘diefstal’, ‘kan direct de prullenbak in’, dat waren de meest genoemde kwalificaties.
Uit de enquête bleek ook dat twee derde van de Amsterdamse huizenbezitters de canon niet zal afkopen als de huidige plannen doorgaan. Gemiddeld moeten de respondenten ruim 110.000 euro betalen om voor altijd van de erfpacht af te zijn. Dat geld hebben ze niet. De plannen moeten daarom van tafel, vindt Vereniging Eigen Huis. “De gemeente profiteert van het stelsel en niet de huiseigenaren”, aldus woordvoerder Hans André de la Porte. “Dit stelsel grenst aan diefstal. Dat vinden ook de deelnemers aan de enquête.”
Historische uitgifteprijs
Toch kan het anders. CDA en PvdA hebben een alternatieve overgangsregeling naar eeuwigdurende erfpacht voorgesteld. Niet de actuele marktwaarde, maar de historische uitgifteprijs, de prijs die de projectontwikkelaar ooit betaalde aan de gemeente om op de onbebouwde grond woningen te mogen bouwen, wordt daarbij als grondslag genomen om de afkoopprijs van de canon te bepalen. “Dat is een veel beter idee”, stelt Schrijver. “Je bent dan niet langer overgeleverd aan de grillen van de markt. En het levert betaalbare prijzen op voor het afkopen van de erfpacht.”
Schrijver hoopt dat dit plan de voorkeur krijgt van de gemeenteraad, maar hij is er niet zeker van. “De coalitiepartijen D66, VVD en SP houden elkaar stevig vast op dit dossier. Ze zullen een politieke draai moeten maken om dit plan van tafel te krijgen. Doen ze dat niet, dan kost ze dat stemmen bij de verkiezingen in maart. Dat willen ze vast niet.”
Veel Amsterdamse huiseigenaren wisselen op Facebook informatie uit over de besluitvorming, zie bijvoorbeeld de pagina’s van Erfpachters Amsterdam, Stichting Erfpachters Belang Amsterdam en Groep Verenigd Erfpacht IJburg. Op de website erfpachtinamsterdam.nl is ook veel informatie over dit onderwerp te vinden.