Regisseur Roy Dames volgt al een kwart eeuw vier vrienden uit Amsterdam-Oost. Binnenkort volgt de vierde documentaire over Verbrande Herman, Rooie Jos, Jantje van Amsterdam en Dikke Bob. Types die leven op de rand van het toelaatbare, en soms iets eroverheen. “De docu’s vormen een tijdsbeeld van een verdwenen subcultuur”, zegt Dames. “De charmante criminaliteit.”
In 1987 komt Dames (65), net als de vrienden, vrijwel dagelijks in café De Eik op het Eikenplein. Om een werksucces te vieren trakteert hij de kroeg op een paar rondjes. Aan het eind van de avond komt hij 200 gulden tekort. Verbrande Herman gooit twee honderdjes op de bar. Het is het begin van een vriendschap die resulteert in drie documentaires. Hoewel de laatste Foute Vrienden (2010) uitgroeide tot cultdocu zijn Dames en de hoofdrolspelers er nooit rijk van geworden. Om opvolger ‘25 jaar Foute Vrienden’ mogelijk te maken moest €20.000 worden opgehaald via crowdfunding.
Verbrande Herman (69) komt café Eik en Linde binnengelopen. Hij memoreert een eerder bezoek aan het café. Zo’n veertig jaar geleden werden hij en een vriend de kroeg uitgezet. “Waarom weet ik niet meer, we waren dronken. In ieder geval hebben we daarna allebei een tegel door de ruit gemieterd.”
Dames, die in 1986 in Oost kwam wonen, zegt dat het stadsdeel er toen anders bij lag. “Veel kroegen hadden een illegaal gokhol eraan vast.” Herman vult aan: “Maar de hele buurt wist ervan.” Ondanks dat veel kroeggangers goed verdienden met schimmige praktijken herinnert de documentairemaker zich de jaren tachtig en negentig vooral als ‘gezellig’. De vier vrienden bezondigden zich aan ‘nette’ criminaliteit. In Foute Vrienden is te zien hoe Rooie Jos en Dikke Bob een auto stelen.
Drank, drugs en hoeren
“Ik heb nooit oude vrouwtjes beroofd, een stereotoren uit een huis gejat of iemand neergestoken”, zegt Herman. Wel was hij betrokken bij softdrugshandel en runde hij een parenclub die werd gesloten door ‘gedoe met vergunningen’. En hij vervalste cheques. Iets waar Dikke Bob (overleden in 2005) op het hoogtepunt zo’n 30.000 tot 50.000 gulden per week mee verdiende. “Dat is bij hem allemaal opgegaan aan drank, drugs en hoeren”, zegt Herman. Volgens Dames kan de populariteit van de documentaires verklaard worden doordat de vrienden dingen doen die “gewone kantoormensen stiekem wel zouden willen, maar niet durven”.
Volgens Herman en de aangeschoven Rooie Jos is de Amsterdamse criminaliteit verhard. “Er is geen humor meer. Vroeg een agent om onze papieren, dan duwde Dikke Bob hem een Telegraaf in de handen. Werd ik opgepakt, bracht mijn moeder m’n gitaar. Speelde ik voor de rechercheurs.” Verbrande Herman: “Vroeger ging je op de vuist en dat was het.” Jos, met een verwijzing naar de onder moderne criminelen populaire bontkraagjassen: “Voor vijfhonderd euro komt zo’n Eskimo je omleggen.”
Op de komst van de vierde docu, met zowel nieuw als oud ongebruikt materiaal, reageren ze verdeeld. Waar Jos (inmiddels werkzaam in de zorg en als muzikant) het wel leuk vindt, had het van Herman niet gehoeven. “Mijn kinderen vinden het maar niks.” Hij beschouwt het als wederdienst aan documentairemaker Dames. “Hij heeft mij ontelbaar vaak geholpen toen ik in de shit zat. Dan kun je nu niet zeggen: flikker maar op met je cameraatje.”