Ze zijn alweer gesignaleerd dit jaar, de eerste gierzwaluwen. Rond Koninginnedag arriveren ze massaal, maar eerder waren er al wat vroege verkenners. IJburger Rob Baars, lid van de Vogelwerkgroep Amsterdam, werd op 14 april getipt dat de eerste gierzwaluw over het Diemerpark vloog. De vogels komen hier rechtstreeks uit Afrika naartoe om insecten te happen.
Gierzwaluwen kunnen jaren achtereen in de lucht blijven. Zonder hun pootjes op de grond te zetten, slapen, eten, drinken en paren ze tijdens het vliegen. Het Diemerpark is een geliefde foerageerplek van de vogels. Broeden doen ze er niet, daarvoor gaan ze naar andere delen van Amsterdam. De speciale gierzwaluwnestkasten die in veel hoge gebouwen rond de IJburglaan zijn ingemetseld, zijn nog niet door de gierzwaluwen in gebruik genomen. De meeste zijn gekraakt door mussen.
De wijk vormt voor de gierzwaluwen een uitvalsbasis bij slecht weer. “Als het regenachtig is of hard waait, zie je hier hele groepen laag over het water scheren,” verklaart Baars. “Blijkbaar zijn er dan op IJburg nog altijd mugjes te vinden. Met een opengesperde bek happen ze er duizenden op, waardoor er een muggenbal in hun keelzak ontstaat; voer voor de jonkies.”
Gierzwaluwen zijn maar drie maanden per jaar in Nederland, van eind april tot eind juli. Daarom wordt het ook wel de “honderd dagen-vogel” genoemd. Elk jaar broeden ze op dezelfde plek. “Als man en vrouw eenmaal een broedplaats hebben gevonden, keren ze daar elk jaar terug,” vertelt Evert Pellenkoft, eveneens lid van de Vogelwerkgroep Amsterdam. “Na het broeden vliegt het stel apart van elkaar naar Afrika. Pas negen maanden later zien ze elkaar weer. De vogels overwinteren in Congo of nog zuidelijker.”
Perfecte vliegkunst
De jonkies laten zich uit het nest vallen en vliegen vervolgens drie jaar achter elkaar totdat ze zelf gaan broeden. Hoe is het mogelijk dat een vogel zo lang in de lucht blijft? “Gierzwaluwen beheersen de vliegkunst tot in de perfectie,” verzekert Pellenkoft. “De lange handpennen van de vleugels zorgen voor onderdruk boven de vleugel, waardoor het dier heel snel een lift krijgt. Het gemiddelde vliegtempo is 40 kilometer per uur. In 24 uur legt de gierzwaluw met gemak 600 tot 1000 kilometer af. Als het in Nederland slecht weer is, vliegt hij rustig naar Parijs op en neer om muggen te vangen.”
De gierzwaluw broedt het liefst onder een dakrand of dakpan. Doordat de huizen tegenwoordig zo goed geïsoleerd zijn, hebben de vogels moeite om geschikte nestgelegenheid te vinden. De speciaal ontworpen nestkasten worden niet altijd als zodanig herkend. Pellenkoft: “Ik tel al jaren de gierzwaluwen en de aantallen nemen elk jaar af. Het afbreken van een huis of het isoleren ervan kan een ramp betekenen voor een gierzwaluwpaartje dat daar het nest had.”
Kijk op www.beleefdelente.nl voor live beelden van een broedend gierzwaluwpaartje. Evert Pellenkoft schrijft de weblog over dit nest, dat in de Amsterdamse Oranjekerk gevestigd is.
Lees ook andere verhalen in de rubriek Natuur.
