Goed, we groeien groter. Er komen eilanden bij. Ze zullen komen, de vraag is alleen wanneer: de stad zit even zonder geld, de vastgoedjongens zitten even zonder geld, de huizenkopers trouwens ook, dat kan nog jaren gaan duren voordat de eerste heipaal in de grond gaat, op IJburg 2.
Maar onderwijl is IJburg 2 allang af natuurlijk. Ga maar eens naar de Weesperstraat, waar de mannen en vrouwen zijn die IJburg 1 hebben gemaakt, en zich verheugen op nieuwe grond. Daar zijn de nieuwe eilanden al realiteit, in tekeningen en blauwdrukken. En ga maar eens naar het nieuwe stadsdeelkantoor van Amsterdam Oost – ze zullen er exact weten hoeveel scholen er komen, hoeveel behoefte er is aan hangjeugdbeleid of ouderenbeleid en bootjesbeleid.
Toen ik hier kwam wonen in een zandwoestijn, zeseneenhalf jaar geleden, dacht ik dat alles nog mogelijk was in dat eindeloze landschap. Ik liet me graag verrassen – maar onder het zand waren de lijnen allang getrokken. Elke vierkante centimeter was al bedacht. Dat is logisch, maar ook weer niet: in de tijd die IJburg 2 nodig heeft om gebouwd te worden, draait de wereld verder. Dingen veranderen. Mensen ook. Steeds sneller. Dus als die eerste heipaal de grond in gaat, klopt de werkelijkheid niet meer met de tekeningen die er lagen.
Daarom vijf adviezen aan de vrouwen en mannen, ambtenaren en politici, stedenbouwers en gebouwontwerpers die bezig zijn met het bedenken van IJburg 2. Gratis en voor niks, van een eerzame IJburg-burger die er best vroeg bij was en vanachter zijn raam IJburg 1 heeft zien ontstaan.
1. Bouw voor mensen. Probeer je te onttrekken aan de macht van de economie. Lees de boeken die de laatste jaren zijn verschenen over wonen op IJburg, lees het promotie-onderzoek van Tineke Lupi, en pas je plannen erop aan.
2. Bouw voor de mensen. Probeer je te onttrekken aan de architecten en de ruimtelijk ordenaars die een huis of een wijk liever als kunstwerk zien. Maak het mooi, mooier dan doorsnee, maar hou het simpel als het moet. Een speeltuin kan ook gewoon een houten speeltuin zijn – ga maar eens kijken, hoeveel kinderen er spelen in die hippe stalen sm-constructie op het Joris Ivensplein.
3. Bouw voor de mensen. Hou ruimte voor de buurt. Als elke centimeter bij voorbaat wordt verkocht, hebben de bewoners niets meer om hun wijk te kneden. Hou er rekening mee dat ze plannen hebben, de bewoners, goede plannen, en laat ze hun gang gaan ook al past het even niet precies in de bureaucratische parafencultuur. Wat was IJburg 1 geweest zonder voetbalclub? Zonder zeilschool? Zonder strandtent? Nou dan.
4. Bouw voor de mensen. Laat ze niet in de rommel zitten, jarenlang. Een wijk maken duurt altijd langer dan je denkt – maar dat is geen reden om de straten nog niet aan te leggen, de bomen niet te planten, het vuilnis te laten opstapelen in grijze containers. Dat jaagt mensen weg. IJburg 1 is al zeven jaar een rafelrand – dat is te lang.
5. Bouw voor de mensen. Ben flexibel. Klamp je niet vast aan berekeningen en verwachtingen: het zal er anders uitzien dan jullie nu allemaal denken. Meer kinderen, minder kinderen, meer ouderen, minder ouderen, auto’s, fietsen, winkels – alles ademt in een wijk. Als er scholen nodig zijn, bouw ze dan. Als het eiland onbereikbaar is in de spits – doe er wat aan. En onder doen versta ik niet: vergaderen. Het kan allemaal best wat sneller.