Auto’s, flatgebouwen en windmolens zorgen voor sterfte onder vogels en kleine zoogdieren. Maar hoe zit het eigenlijk met de poes? Is er nog wel plaats voor mussen, koolmezen en merels in Oost?
Plotseling viel het me op, ik zie nooit meer vogels in mijn straat. Trok er vroeger nog wel eens een koppeltje koolmezen van boomtop naar boomtop, zag ik soms in de winter nog wel een roodborstje scharrelen in de struiken, de laatste tijd is alles stil, doodstil. Hoe komt dat, vroeg ik me geschrokken af.
Misschien was ik wel gealarmeerd door een artikel dat ik begin oktober las in NRC. De Amerikaanse ecoloog Pete Marra wees daarin op de rol van de kat als sluipmoordenaar van vogels en kleine zoogdieren. In de VS verdwijnen jaarlijks 1,3 tot 4 miljard vogels en tussen de 6,3 en 22,3 miljard zoogdieren in de klauwen van onze poesjes. Zwerfkatten nemen 70 procent van die sterfte voor hun rekening, huiskatten de rest. Daarmee, vertelt Marra, overtreft de kat elke andere oorzaak van vogelsterfte. Katten doden in de Verenigde Staten meer vogels dan auto’s, flatgebouwen, windmolens en elektriciteitskabels bij elkaar.
Imponerende aantallen, maar wat zijn de cijfers in Nederland? Of – dichter bij huis – in Amsterdam-Oost? Wat opvalt, is dat er in Nederland nooit onderzoek is gedaan naar de rol van de kat als doder van vogels en kleine zoogdieren. Experts tasten in het duister. En dat terwijl er in Nederland 3 tot 4 miljoen huiskatten leven. En er volgens schattingen van de Wageningen Universiteit 135.000 tot 1,2 miljoen zwerfkatten in Nederland hun kostje bij elkaar scharrelen.
Appeltje-eitje
“Er is nooit onderzoek gedaan naar de dodelijke invloed van poezen op de populatie vogels en kleine zoogdieren in Nederland”, erkent Marieke Dijksman, woordvoerder van de Vogelbescherming. “We weten dat vogels door katten worden gegrepen, maar hoe groot de omvang is, weten we niet. Wat we wel weten, is dat een gezonde vogelpopulatie dit aankan. Vandaar dat we ook geen anti-kattencampagnes voeren. Dat zet alleen maar kwaad bloed, de kat is heilig. Ons enige advies is om poezen een belletje om te doen, zodat vogels ze horen aankomen. Houd ze tijdens het broedseizoen een paar dagen binnen. En hang nestkastjes niet te dicht bij de schutting. Dan is het appeltje-eitje voor de kat.”
“Het probleem van de verwilderde zwerfkatten wordt ieder jaar groter”, zegt Niels Dorland van de landelijke Dierenbescherming. “Mensen dumpen hun poes op straat, of laten hem op de camping achter. De poes raakt verwilderd, krijgt nageslacht, en de verwilderde populatie neemt hand over hand toe. Katten redden zich wel.”
Dat is niet alleen een probleem voor vogels en zoogdieren, maar ook voor de volksgezondheid, vervolgt Dorland. “Afgelopen zomer verscheen een rapport van de Raad voor Dierenaangelegenheden (RDA): ‘Vat op de zwerfkat: het terugdringen van gezondheidsrisico’s voor mens en dier’. Katten kunnen infectieziekten als toxoplasmose overdragen op de mens, waarschuwt de RDA. Dat is een parasiet die in de zandbak gaat zitten. Vooral ongeboren kinderen en zwangere vrouwen zijn er erg gevoelig voor. De RDA stelt daarom verplichte castratie/sterilisatie voor van katten. Zo houd je huiskattenpopulaties beheersbaar en belet je zwerfkatten om zich voort te planten.”
Zandtaartjes
“Ik zou mijn kind nooit in een niet-afgedekte zandbak laten spelen”, vult Janine van Lieshout aan, dierenarts van dierenkliniek IJhavens aan de Sumatrakade. “Zeker zwerfkatten zijn niet ontwormd, en de spoelwormen die katten achterlaten blijven lang actief. Het kind gaat zandtaartjes bakken, stopt zijn handjes in de mond en raakt besmet. Dat kan zelfs tot oogafwijkingen leiden.”
Naast verplichte castratie/sterilisatie, is chippen of registreren een doeltreffende manier om het zwerfkattenprobleem aan te pakken, daar is iedereen het over eens. Gek genoeg is dat voor poezen nog niet verplicht, zoals dat bij honden of paarden wel het geval is. “Van een vermiste poes die is gechipt, kunnen we direct de eigenaar terugvinden. Dat voorkomt dat de poes gaat zwerven en verwilderd raakt”, vertelt Edwin van den Wildenberg, voorzitter van de Stichting Amsterdamse Zwerfkatten (SAZ). “Dat chippen is een fluitje van een cent. Wij doen het tegen kostprijs. Onze mensen komen thuis langs en chippen de poes. Je hoeft er de deur niet voor uit. En je voorkomt een hoop problemen, voor kat, vogels en mens.”