De zon zwelt wat aan in een poging het lichte wolkendek te verdrijven. Jac van Rheenen, architect-gids van het Borneo Architectuur Centrum (BAC) kijkt vol vertrouwen naar de grijsblauwe lucht. De wolken houden nog even stand, maar zullen de zon straks zeker vrij baan geven. De gids spreekt een groepje architectuurliefhebbers toe. “Als de zon te sterk wordt, zoek ik plekjes uit waar we even in de schaduw kunnen staan.”
Op het programma staat een architectuurwandeling over het Oostelijke deel van Cruquiuseiland. Ik heb me verwachtingsvol aangesloten. Als kind reed ik begin jaren tachtig met mijn ouders vaak langs de oude, in verval geraakte pakhuizen in het Oostelijk Havengebied. De oude wagons die op een wirwar van sporen stonden te verroesten intrigeerden mij mateloos. In de daaropvolgende decennia zag ik het gebied langzaamaan veranderen.
Er kwamen mooie en markante gebouwen bij, maar ik was blij dat een deel van de oude pakhuizen en industriële gebouwen een roemloze sloop bespaard is gebleven. Deze relicten markeerden voor mij de schoonheid van het Oostelijk Havengebied. In het oostelijk deel van Cruquiuseiland is ogenschijnlijk wat minder van deze schoonheid te vinden. Toch is het gebied erg populair stelt Van Rheenen. “Woningen die hier vrijkomen of worden opgeleverd zijn in een oogwenk verhuurd of verkocht.”
Onze gids vertelt dat de gemeente het industriegebied eigenlijk helemaal niet voor woningbouw wilde gebruiken. Grote investeerders als Amvest zagen de potentie voor bewoning wel en kochten bedrijven uit en stukken grond op. Hierdoor is er stapsgewijs steeds een stukje grond bebouwd, elke keer in dialoog met een eerder ontwikkeld deel, volgens een beknopte spelregelkaart die door de partijen is samengesteld. Het resultaat is een planologisch interessante buurt, met verrassende zichtlijnen en speelse niveauverschillen.
Omdat dit deel niet via de regie van een ontwikkelplan is ontwikkeld, is er veel variatie in architectuur en zijn er nog veel bedrijven gevestigd. Het maakt de buurt levendig en afwisselend. Onze gids wijst meermaals op prachtige renovaties, restauraties, vernieuwbouw en nieuwbouw. Het bewuste gebruik van verschillende materialen en vormen, in combinatie met veelvuldig terugkerende architectonische elementen, geeft de buurt kleur en karakter.
Bij het hoofdkantoor van Amvest aan de Zeeburgerkade nemen we afscheid. Twee suppers passeren over het gladde water en een jogger hobbelt rustig voorbij over de verlaagde steigerkade. “De steigers hebben een recreatieve functie,” legt Van Rheenen uit. “Tegelijkertijd beschermen ze de wilde begroeiing op de oude kade. Daar zitten zeldzame exemplaren tussen. De stadsecologen zijn daarmee erg in hun nopjes.” Mijmerend kijk ik over de Entrepothaven. Ik begrijp de nieuwe bewoners wel. Werkelijk alles hier is in harmonie.
Het BAC houdt maandelijks architectuurwandelingen. Informatie is te vinden op bac-amsterdam.nl.
Architectuurwandeling over Cruquiuseiland: verrassende zichtlijnen en speelse niveauverschillen
