Op het Oranje-Vrijstaatplein staat een intrigerend beeld van onze beroemde stadsbeeldhouwer Hildo Krop. Het beeld staat hoog op een sokkel en verbeeldt een gevleugelde man die oprijst boven een liggende vrouw. Op het eerste gezicht lijkt het voor mij een engel die de vrouw onderdrukt en zich in een soort oerkreet richt tot God. Is dit een religieuze ‘bevestiging’ van de superioriteit van de man?
Niets is minder waar. Hildo Krop koesterde communistische sympathieën en zal zich daarom niet snel in dergelijke thema’s hebben uitgelaten. Op de website van Kenniscentrum Hildo Krop is te lezen dat de beeldhouwer het werk ‘Vrijheid van de Gedachte’ heeft vervaardigd in opdracht van het voormalige postbedrijf PTT. Hij liet zich inspireren door een gedicht van P.C. Boutens, dat in een bronzen ring om de sokkel is verwoord:
Gesproken of geschreven, leent het Woord
de vleuglen van zijn moeder, de gedachte,
En snelt, verstild, bij dagen en bij nachten
Alweegs naar zijn bestemming voort
Het achterliggende idee is volgens het kenniscentrum dat de vrijheid van de gedachte een bezit is van elk denkend mens, dat door niemand kan worden afgenomen. “De gedachte van de liggende vrouw krijgt gestalte in de staande man, waardoor het met vleugels naar zijn bestemming snelt.” Buitenkunst Amsterdam stelt dat het beeld door stadsdeel Oost is aangekocht en op deze plek is geplaatst, omdat het plein met het Stadsloket verbonden is aan de vrijheid van meningsuiting. Het is een mooie symbolische gedachte.
Toch is de vrijheid van de gedachte voor mij nog fundamenteler dan die van meningsuiting. Ik moet denken aan een zwaarmoedig standbeeld in een andere grote hoofdstad in Europa. Op het Campo de’ Fiori in Rome staat – ook hoog op een sokkel – een sculptuur van priester en vrijdenker Bruno Giordano. Giordano werd verdacht van diverse vormen van ketterij, maar weigerde afstand te doen van zijn ideeën. Het werd hem door de kerk niet in dank afgenomen, en hij werd levend verbrand op het plein waar nu zijn standbeeld staat.
Giordano wordt tegenwoordig beschouwd als martelaar van de vrije gedachte. Niet alleen zijn boeken werden verbrand, maar ook hijzelf, omdat hij anders dacht en zich dat recht niet wilde laten ontnemen. Laat het een les voor ons allen zijn in deze roerige tijden. Het gaat erom dat we allereerst beseffen dat we allemaal recht hebben op onze eigen gedachten, die kun je niet verbieden. Vervolgens kun je dan van alles met respect tegen elkaar zeggen. Ieder zijn mening.
Op het Oranje-Vrijstaatplein: Het recht op vrijheid van gedachte
