Het GVB plaatst zo snel mogelijk gedenktekens op de tramhaltes aan de Beethovenstraat, de Plantage Middenlaan en het Victorieplein. De nazi’s gebruikten deze haltes als centrale punten voor de deportatie van Joden.
De gemeente, het GVB en het Centraal Joods Overleg (CJO) hadden eerder deze week een gesprek over het boek en de documentaire Verdwenen stad. Beide beschrijven de kwalijke rol van de Gemeentetram Amsterdam (sinds 1943 het GVB) bij de deportaties van Joden. De nazi’s huurden de eerste trams in juli 1942. De Gestapo in Den Haag betaalde de rekeningen met het geld dat de Joden vanaf 1941 moesten inleveren. De facturen van juli en augustus 1944 zijn nooit voldaan. Op 8 augustus 1944 reed de laatste tram, waarmee Anne Frank en haar familie zijn vervoerd. In totaal zijn ongeveer 48.000 Amsterdamse Joden naar vooral het Centraal Station en Muiderpoortstation gebracht en 63.000 Joden uit Amsterdam gedeporteerd. De meeste transporten in Oost gingen vanaf de Hollandsche Schouwburg, destijds een verzamelplaats voor deportaties.
Toen cineast Willy Lindwer en schrijver Guus Luijters de Verdwenen stad maakten, bekeken ze het Niod-archief. Tot hun verbijstering ontdekten ze dat het GVB begin 1947, dus bijna twee jaar na de bevrijding, een incassobureau inschakelde in de hoop het geld voor Jodentransporten alsnog te innen. Het gaat om 23 facturen. De schokkende uitkomst is onderdeel van een breder onderzoek van het NIOD dat op verzoek van burgemeester Halsema in 2020 begon en kijkt welke gemeentelijk diensten tijdens de bezettingsjaren meewerkten aan de uitsluiting en vervolging van Joodse Amsterdammers.
80 jaar later wil het GVB ruimhartig en welgemeend spijt betuigen voor de rol die het bedrijf in de bezettingsjaren had. Het college van B en W draagt de historische en morele verantwoordelijkheid om rekenschap af te leggen over het meewerken aan de deportaties.
De gemeente en het GVB doen afstand van het met deportaties verdiende geld. Halsema benadrukt dat dit geen schadevergoeding, maar een teruggave is van geld dat de gemeente nooit had mogen ontvangen. Omgerekend naar deze tijd gaat het om een bedrag van 61.000 euro. Het college heeft dit afgerond naar 100.000 euro en stelt dat geld binnenkort beschikbaar.
Tijdens het gesprek met het COJ stonden de gemeente en GVB er positief tegenover om de naam van de halte op de Plantage Middenlaan te wijzigen in Artis/Nationaal Holocaust Museum. Het idee van Raadslid Itay Garmy (Volt) om middelbare schoolkinderen gratis toegang in het Nationaal Holocaust Museum te geven, werkt de burgemeester uit. Ook wordt gekeken naar de mogelijkheden bij station Amsterdam Muiderpoort een gedenkteken te plaatsen.
Zie ook:
https://debrugkrant.nl/gvb-stuurde-na-de-oorlog-nog-facturen-voor-jodentransporten/
Drie tramhaltes krijgen gedenktekens voor slachtoffers van de holocaust
