Het is nu een slapende reus, maar als het aan architect André van Stigt ligt, wordt rijksmonument Energetica aan de Hoogte Kadijk een bruisende energiehub. “Dit gebouw verdient een publiek gebruik.”
Architect André van Stigt herinnert het zich nog goed. De plannen lagen klaar en Liander en de gemeente Amsterdam waren er bijna uit, in hun onderhandelingen over de overdracht van rijksmonument Energetica, Hoogte Kadijk 400. Liander, eigenaar van het monumentale gebouw, was bereid het pand over te dragen aan de gemeente. Mits deze financieel zou bijdragen aan de herplaatsing van een nieuw onderstation buiten het gebouw. Want trams, publieke verlichting en een omliggend deel van de woningen moesten kunnen blijven rekenen op de stroomvoorziening van Liander. Volgens de afspraken die Liander met de gemeente had gemaakt.
Van Stigt en een groep bewoners van de Oostelijke Eilanden hadden dan ook veel werk gemaakt van hun haalbaarheidsonderzoeken, eerst in 2007, later nog eens in 2016. Plan was om – in het kader van de energietransitie – van het rijksmonument een waterkrachtcentrale te maken die drieduizend woningen op onder andere het Entrepotdok en de Oranje-Nassaukazerne van duurzame stroom zou voorzien. Van Stigt: “De locatie is er perfect voor. Energetica bevat goede zware kelders, vroeger waren dat kolenkelders, die je daarvoor kunt gebruiken. En de opgewekte energie kun je via al aanwezige kabels en het warmtenet naar alle aanliggende woningen leiden.”
Honderd studentenunits
Bijkomend voordeel zou zijn dat hiermee in het immense gebouw extra ruimte vrij zou komen voor andere voor de stad vitale functies, zoals start-ups, working spaces en tenminste honderd studentenunit-containers, al dan niet in combinatie met hotelkamers. “Technisch zou het goed uitvoerbaar zijn. Financieel zou het een spannende onderneming worden, maar als Liander en de gemeente er samen de schouders onder zouden zetten moest het lukken.”
Zo is het niet gegaan. Alle goede bedoelingen liepen vast op bureaucratisch gesteggel tussen Liander en de gemeente Amsterdam, onder meer over oude financiële afspraken, zelfs nog stammend uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Het gebouw zelf is overigens ouder; het werd in 1903 in gebruik genomen als eerste elektriciteitscentrale in Amsterdam.
Sindsdien ging het dossier Energetica op slaapstand. Liander heeft er nog steeds haar onderstation, inmiddels zestig jaar oud en vermoedelijk aan vernieuwing toe. En tot eind dit jaar zit er een bedrijfsschool voor monteurs, maar verder is het gebouw Energetica een slapende reus waar iedereen aan voorbij gaat. Spijtig, vindt Van Stigt, alom geprezen als architect die verantwoordelijk is voor de revitalisering van monumentale gebouwen als tramremise De Hallen, de Hollandsche Manege en Pakhuis De Zwijger. “Dit gebouw verdient een publiek gebruik.”
Energiecongestie
Maar: nieuwe tijden, nieuwe kansen. Want met de groeiende energiecongestie en de noodzaak tot energietransitie delen Liander en de gemeente Amsterdam een gezamenlijk belang om de stad van meer én duurzamer stroom te voorzien. Vandaar dat Liander al op meerdere plekken in Amsterdam de bouw van nieuwe onderstations voorbereidt. Van Stigt: “Ik denk dat er nu, meer dan in 2016, een politieke wil is om hier als partijen samen uit te komen. Dat zou winst zijn voor iedereen. We maken van gebouw Energetica een nieuwe energiehub, zoals het in 1903 ook door de bouwers bedoeld was. We leveren een bijdrage aan de energietransitie, creëren nieuwe woningen, bijvoorbeeld voor studenten, én we geven een prachtig rijksmonument de schitter terug die het verdient. Energetica is een energiekathedraal. Laten we het zo ook gebruiken.”
‘We geven een prachtig rijksmonument de schitter terug die het verdient’
