Ter ere van het 2-jarig bestaan van wandelgids Ode aan Oost heeft maker Lucy een nieuwe route ontwikkeld. De route is een rondwandeling van zo’n anderhalf uur door de Czaar Peterbuurt, Java-eiland en de Oostelijke Eilanden. In deze buurten rijzen in rap tempo nieuwe woonblokken op en is tegelijkertijd de oude functie van haven en scheepswerven nog goed te zien.
Czaar Peterbuurt
Al wandelend door de Czaar Peterbuurt zie je aan de oostkant de nieuwbouw van het Funenpark, zestien moderne woonblokken met elk een eigen ontwerp. De autovrije buurt ligt tegen de spoorlijn aan en is vernoemd naar het Deense eiland Funen. Hier zou admiraal De Ruijter in 1659 een belangrijke overwinning hebben behaald. De woonwijk kwam op de plaats van een ‘rafelrand’, een terrein aan de rand van de stad dat lang leegstond en verloederd was (en waar men tegenwoordig met enige nostalgie over praat, want daar konden de kinderen nog ravotten). ‘Geef mij maar de achterkant van huizen en gebieden’ staat dan ook in het gedicht van Margerite Luitwieler, te zien op een zijgevel in de Czaar Peterstraat.
Of er veel te ravotten viel is de vraag, de rafelrand bestond onder meer uit een overslagterrein van Van Gend & Loos en het rangeerterrein van de oude paardentramremise. Nu liggen hier dus de graszoden van het voetgangersvriendelijke Funenpark en dat is beslist niet de enige transformatie in deze buurt. De Czaar Peterstraat was nog niet zo heel lang geleden een grimmige plek met overlast van junkies en krakers. Het gebied had geen beste reputatie, hoewel het volgens de bewoners best meeviel. Nu vind je hier buurtboetiekjes en koffietentjes. In 2016 werd de Czaar Peterstraat uitgeroepen tot ‘leukste winkelstraat van Nederland’. Een buurtbewoner vertelt over de twintig jaar dat hij in deze buurt woont: “Het is hier erg veranderd. De Czaar Peterstraat is een stuk gezelliger geworden. Veel veranderingen staan op stapel: als Oostenburg klaar is, wordt de buurt drukker. Natuurlijk is er af en toe overlast door de werkzaamheden, maar voor een buurt in het centrum van Amsterdam is het nog best rustig. Als de buurt zo ontspannen blijft, wil ik er de komende twintig jaar wel blijven wonen.”
Oostelijke Eilanden
Op Oostenburg rijden de hijskranen af en aan. Samen met Kattenburg en Wittenburg vormen ze de Oostelijke Eilanden die halverwege de zeventiende eeuw werden gebouwd voor de haven en scheepswerven van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). De megawinsten die de handel met de Oost opleverden gaven de eeuw haar bijnaam de Gouden Eeuw. In de negentiende eeuw vond een verdere uitbouw van de industrie plaats en het treinspoor moest de eilanden met elkaar verbinden. Het bedrijfsmuseum van Werkspoor (Oostenburgergracht 77) was het gebouw van de VOC en de Admiraliteit, het college dat de Marine aanstuurde.
Op Wittenburg lopen over de lengte de Grote Wittenburgerstraat en de Kleine Wittenburgerstraat evenwijdig aan elkaar. Net als op Kattenburg waren er op Wittenburg veel scheepswerven die veel werkgelegenheid boden. Na de Tweede Wereldoorlog werd de oude bouw grotendeels vervangen door nieuwbouw. De Oosterkerk uit 1671 aan de Wittenburgergracht is een van de weinige gebouwen die op Wittenburg is blijven staan. Een wat meer verborgen parel tussen de bebouwing op Wittenburg is café-restaurant het Markerhuisje. Een scheepsbouwer uit Oostzaan bouwde het huisje in 1855 voor zijn vrouw, een inwoner van Marken. Drie generaties hebben er gewoond, en later is het huisje gedemonteerd en herbouwd op de huidige plek. Tijdens een inspraakavond gaven buurtbewoners aan dat ze er graag de functie van winkeltje of horeca zouden zien.
Java-eiland
Aanvankelijk werd Java-eiland samen met KNSM-eiland aangelegd als golfbreker voor de Oostelijke Handelskade. In de jaren negentig kwamen er woningen, en nu wonen er zo’n drieduizend mensen. Het eiland, dat bij het Azartplein overgaat in KNSM-eiland, is deel van het Oostelijk Havengebied en is te bereiken via de Verbindingsdam en de Jan Schaeferbrug. De naam verwijst naar het Indonesische eiland Java en naar de koloniale geschiedenis. Het wooneiland wordt doorkruist door vier smalle grachten die elk zijn vernoemd naar rivieren op Java (Brantas, Lamong, Majang en Serang). Ook de binnentuinen zijn genoemd naar plaatsen op Java.
Marineterrein
Het Marineterrein was door de militaire functie jarenlang voor de wandelaar verboden terrein. In 2015 kwam daar verandering in: de gemeente Amsterdam en het Rijk willen dit unieke stukje ontwikkelen tot nieuwe stadswijk. In de tussentijd hebben vluchtelingen er onderdak kunnen vinden. Een deel van het terrein zal van Defensie blijven, dat er een deels nieuwe kazerne wil bouwen. Als deze klaar is, volgens de officiële informatie pa na 2026, zal ook eromheen de schop in de grond gaan. De geschiedenis van het Marineterrein in Amsterdam gaat terug tot de zeventiende eeuw, toen de Oostelijke Eilanden werden aangelegd. Kattenburg stond in dienst van de scheepsbouw, eerst voor de Admiraliteit van Amsterdam en later voor de Koninklijke Marine.
Stapsgewijze routebeschrijving
Start- en eindpunt: Molen De Gooyer
Lengte: 6,5 km
Duur: 1 uur 30 min (zonder pauzes)
Hoogtepunten: Molen De Gooyer, Czaar Peterbuurt, Veemkade, Java-eiland, Kattenburg, (Scheepvaartmuseum), Wittenburg, (Markerhuisje), Oostenburg Met je rug naar molen De Gooyer steek je rechtsaf het kruispunt over naar de Oostenburgergracht. Loop door de Czaar Peterstraat, waar tram 7 doorheen rijdt, of kies voor de autoloze Blankenstraat, die aan de rechterkant evenwijdig aan de Czaar Peterstraat loopt.
Terwijl je de Blankenstraat helemaal uit loopt, heb je rechts doorkijkjes naar de nieuwe woonblokken van het Funenpark.
Aan het eind van de straat loop je tegen de spoorlijn aan. Hier zit aan de Czaar Peterstraat café-restaurant Czaar. Loop onder het spoor door en steek de autoweg over. Loop langs de tramhalte van lijn 7 en 26 naar het tussendoorstraatje dat Rietlandpark heet.
Loop langs het Lloyd-hotel (bouwstijl is een mengeling van art-deco, Hollandse renaissance en Amsterdamse School) en ga linksaf om het hotel heen. Steek de autoweg aan de Oostelijke Handelskade over en loop naar het water aan de Veemkade. Ga op de Veemkade naar rechts, je loopt dan langs winkelcentrum Brazilië.
Loop over de Verbindingsdam richting Java- en KNSM-eiland. Eenmaal aan de overkant (Azartplein) ga je naar links over Java-eiland. Loop hier door het midden van de woonwijk of aan de linkerkant over de Javakade langs het water.
Loop helemaal door tot je de Jan Schaeferbrug op kan naar het Vemenplein en Pakhuis de Zwijger. Steek rechtdoor de autoweg en tramlijn over en loop onder het spoor door. Ga na het spoor direct rechtsaf de Dijksgracht over.
Loop over de Dijksgracht tot je linksaf de Commandantsbrug over kan naar het Marineterrein. Hier loop je langs het water aan de rechterkant en De Scheepskameel aan je linkerzijde.
Loop door tot je de Kattenburgerstraat kan oversteken. Loop vervolgens door tot de Kattenburgerkade en steek het kippenbruggetje over naar Wittenburg.
Ga linksaf op de Wittenburgerkade en rechtsaf op de Bootstraat. Ga rechtsaf en gelijk linksaf om bij het restaurant in het Markerhuisje uit te komen. Loop via het water en ga over het bruggetje, langs de Bandenboot, naar Oostenburg.
Loop op Oostenburg rechtdoor en kom uit op het Oostenburgerpark. Eenmaal aan de andere kant van het park ben je terug op de Czaar Peterstraat en kan je rechtsaf slaan om bij het kruispunt tegenover molen De Gooyer uit te komen.
Over wandelgids Ode aan Oost
In Ode aan Oost van Lucy Deutekom staan negen wandelingen door verschillende buurten van Amsterdam-Oost, van de statige Plantagebuurt tot de nieuwbouw in IJburg, Cruquiuseiland en het Amstelkwartier. Ze variëren van een uurtje tot tweeënhalf uur, de meeste zijn rondwandelingen met hetzelfde begin- en eindpunt. Startpunt van iedere wandeling is een ov-station. (Te koop bij Linnaeus Boekhandel en IJburg Boeken, €16,50.)