Het is met recht pionieren wat MeerEnergie doet. Deze buurtcoöperatie in Middenmeer werd ruim vijf jaar geleden opgericht toen een aantal bewoners zich realiseerde dat de Jaap Eden IJsbaan een ongelooflijke hoeveelheid warmte produceert om zijn ijs aan te maken. Wat als we die restwarmte nu eens gebruikten om huizen te verwarmen via een nieuw aan te leggen warmtenet, dachten ze. Niet alleen bijzonder duurzaam, maar op den duur ook nog eens goedkoop – de warmte is namelijk gewoon beschikbaar – en ook in lijn met het plan om Amsterdam van het gas af te krijgen.
Het Jaap Edenbaan-plan bleek al snel veel haken en ogen te hebben, alleen al door het feit dat de ijsbaan op de koudste dagen van het jaar niet hoeft te koelen, terwijl de aangesloten woonhuizen de restwarmte juist dan het hardst nodig hebben. En dus richtte de coöperatie haar aandacht op de vele datacenters in Science Park, die van Equinix (de glanzende witte reus met de rode bies langs de A10) voorop. Door de enorme hoeveelheid servers die hier dag in dag uit staan te blazen lopen de temperaturen behoorlijk op en moet men veel moeite doen om de boel te koelen. Deze restwarmte kan heel goed worden afgevoerd als verwarming voor aangrenzende woonwijken: een win-winsituatie dus.
Ook dit plan bleek geen sinecure. “Je kunt wel zeggen dat we heel wat dips gekend hebben”, zegt MeerEnergie voorzitter Ardine Nicolaï. “Maar we zijn elkaar en de buurt altijd blijven motiveren.” Was het Jaap Edenbaan-plan al behoorlijk ambitieus, deze schaatsbaan ligt nog midden in de woonwijk. Het datacenter van Equinix ligt in het nabijgelegen Science Park, wat betekent dat het nieuw aan te leggen leidingennetwerk helemaal vanaf daar, onder het spoor door, naar Middenmeer moet worden aangelegd. En laat Science Park dan ook nog zo’n beetje het drukste en dus rijkst bekabelde datakruispunt van Europa zijn; het is er dus dringen onder de grond. Het project is zo een unicum in Nederland en zelfs in Europa.“Het heeft behoorlijk wat voeten in de aarde, letterlijk”, aldus Nicolaï.
Maar het lijkt erop dat alle neuzen steeds meer dezelfde kant op staan. Netwerkbedrijf Alliander is vanaf het begin betrokken bij het project en enthousiast. De Dutch Datacenter Association heeft in 2017 officieel aangegeven dat alle datacenters in Nederland hun restwarmte gratis beschikbaar stellen. En de gemeente Amsterdam – die voor 2040 volledig van het gas af wil zijn – nam vorig jaar in het coalitieakkoord op dat ze ten minste drie buurten binnen vier jaar gasvrij wil hebben, waarvan minimaal één als buurtinitiatief.
Voorlopige kroon op het werk van de coöperatie is de recente toezegging van 11,2 miljoen euro van de gemeente. Deze had toch al plannen om in een derde van het doelgebied (zo’n 1650 woningen) de elektriciteitskabels en riolering te vernieuwen, dus MeerEnergie heeft hard gelobbyd om dan meteen ook de warmtenetleidingen aan te leggen. Dit voorstel is tijdens de raadscommissievergadering van 4 juli besproken, met niets dan lovende woorden en nauwelijks kritische vragen. Het is nog even wachten op de stemming van de raad, maar de kans is groot dat de inspanningen van MeerEnergie inderdaad gehonoreerd gaan worden met deze forse investering van de gemeente, die dit ziet als ‘leergeld’.
De gemeente begint volgend jaar met graven, Nicolaï schat dat het nog een jaar of drie kan duren voordat het warmtenet ook echt kan gaan draaien. “Wij zouden het liefst natuurlijk willen doorpakken”, zegt Nicolaï, doelend op het grotere gebied dat MeerEnergie uiteindelijk wil aansluiten. Zij beschouwt het project als een potentiële blauwdruk voor andere woonwijken, ook buiten Amsterdam.