De Bijlmerbajes ligt al jaren op mij te wachten. Na de sluiting van de gevangenis in 2016 heb ik de ontwikkeling van de plannen voor een circulair, groen, autoluw woon- en werkgebied binnen de muren van het complex met interesse gevolgd. Op een winterse zondagmiddag stap ik in de auto om de wijk in de aanbouw te bekijken. Navigatie brengt mij via de A10, Duivendrecht en de vermaarde H.J.E. Wenckebachweg naar de hoofdingang van de gevangenis. Ik roep hierbij de straatnaamcommissie op om in te grijpen. De straatnaam is niet uit te spreken, laat staan correct te spellen. Maar erger nog: schijnbaar alle straten, ventwegen, bedrijventerreinen, zijpaden en woonerven in deze uithoek van de stad heten H.J.E. Wenckebachweg. Dit is te veel, het is een doolhof.
Aangekomen bij de hoofdingang voel ik een lichte sensatie. Hier gingen tussen 1979 en 2016 duizenden bajesklanten, bajesmedewerkers en strafrechtadvocaten door de poort. De gevangenis sprak altijd al tot mijn verbeelding: zes identieke witte torens van veertien verdiepingen hoog. Op het oog gewone woontorens, waar de banlieues van Parijs in de jaren zeventig al vol mee stonden. Vanuit de metro had je goed zicht op de gevangenis. Je kon over de muren kijken en mensen zien lopen op de luchtplaatsen. Ik heb zelfs bewoners zien zwaaien achter de ramen. Die hadden geen tralies, totdat de zware jongens zo inventief waren om een biljarttafel door een ruit te rammen en via aan elkaar geknoopte lakens naar buiten te klimmen.
Ik parkeer voor de gevangenispoort, stap uit en klop op de gepantserde deuren. De poort blijkt gesloten op zondag. Vlakbij is een rechthoekige openbare ruimte, nu nog een modderveld. Later zal het een van de vele parken worden waarover gesproken wordt in de brochure. Aan een lange zijde van het modderveld staat een groot, nieuw woongebouw. Vele tientallen brievenbussen laten zien dat het hier om kleine woningen gaat, wellicht voor studenten. Voor de deur staan een paar bewoners, type internationale student met dikke gebreide trui en muts, te roken en te praten. Aan de overkant van het veld staat het nieuwe schoolgebouw van het Spinoza20first. Ik stel mij voor dat het hier overdag een levendig tafereel is met honderden scholieren die aankomen op fietsen en scooters en in de pauzes rondhangen voor de school.
Het stedenbouwkundig plan voor het Bajeskwartier is gemaakt door architectenbureaus OMA en FABRICations en LOLA Landscape Architects. Van de zes torens blijft er één bestaan. De voormalige Vrouwentoren wordt door FABRICations getransformeerd tot de Groene Toren. Een deel van de witte betonnen gevelpanelen wordt verwijderd, waardoor een roze interieur tevoorschijn komt dat, op de visuals althans, door planten en struiken wordt overwoekerd. Een openbaar trappenhuis, knalgeel, voert naar het “verticale park” in en op het gebouw. Ik kan niet wachten om deze trappen te beklimmen. OMA heeft ook een toren. Geestig genoeg maken zij een getrouwe kopie van een oude toren.
Reacties naar jved@dorensarchitects.nl
Vier sterren voor het Bajeskwartier: ‘Duizenden bajesklanten gingen hier door de poort’
