Voor zijn werk als tatoeëerder, fotograaf, kunstenaar en verzamelaar die nieuwe Amsterdamse generaties inspireert is Henk Schiffmacher (71) op 9 januari onderscheiden met de Frans Banninck Cocqpenning. Schiffmacher leverde afgelopen decennia een belangrijke bijdrage aan de acceptatie en professionalisering van de tattoocultuur.
De Amsterdamse onderscheiding wordt sinds 2000 uitgereikt aan mensen die zich ten minste twaalf jaar zeer verdienstelijk hebben gemaakt voor de stad en is vernoemd naar oud-burgemeester Frans Banninck Cocq, die op De Nachtwacht van Rembrandt als kapitein staat afgebeeld. Schiffmacher voelt zich in goed gezelschap. “Ik heb illustere voorgangers als Anthon Beeke, Jan Cremer en Gijs van Tuyl en ben nu ook een speciale Amsterdammer. Heel bijzonder dat ik door de onderscheiding nog meer zoon van de stad ben, terwijl ik eigenlijk uit Harderwijk kom. Amsterdammers van het oude stempel zijn steeds zeldzamer. Ze hebben hun hart op de tong. Daar hou ik van.”
Schiffmacher groeit op in een katholiek slagersgezin. Hij tekent, verzamelt natuurhistorische objecten, wil kunstschilder worden en volgt korte tijd een opleiding bij de Reclame School REX op het Fredriksplein. In de Bijenkorf verzorgt hij etalages. Zijn passie voor tatoeëren ontdekt hij bij Tattoo Peter, de eerste in 1955 door Pier de Haan geopende tattooshop van Amsterdam. Eind jaren ’70 begint hij zijn eigen zaak en wordt internationaal bekend. Onder anderen Willy DeVille, Robbie Williams en bandleden van de Red Hot Chili Peppers zijn door Schiffmacher getatoeëerd.
Begin tattoo jaren ‘80 stijgt het aantal hiv-geïnfecteerden in hoog tempo. Over het virus, de daaruit voortkomende ziekte aids en de mate van besmettelijkheid is dan nog veel onduidelijk. Als is ontdekt dat hiv via bloedverkeer overdraagbaar is, werkt Schiffmacher met de GGD aan een standaard werkwijze om veilig te tatoeëren, Amsterdam wordt de eerste stad met wettelijke regels hiervoor. Samen met Ronald Bonkerk en Jan Born bezoekt Schiffmacher overal in Nederland tatoeëerders en informeert hen over een ‘cirkel van hygiëne’, die eigenlijk geldt als de tien geboden voor tattoosessies. “Tegenwoordig zou iedereen persoonlijk voorlichten niet meer haalbaar zijn. Toen waren er 3 tattooshops in Amsterdam en zo’n 30 in het hele land. Nu zijn er alleen in de stad al meer dan 400. Ook de regels zijn complexer geworden.”
Tot burgemeester Femke Halsema hem vorige week dinsdag de Frans Banninck Cocqpenning overhandigde, dacht Schiffmacher dat het een soort heroïsche medaille was om op te spelden. “Het is veel groter en grafischer dan ik dacht en laat zich goed van bovenaf fotograferen, dan reflecteert de afbeelding in het spiegeltje.” Halsema is de tweede Amsterdamse burgermeester van wie Schiffmacher een onderscheiding krijgt. In 2017 benoemde wijlen Eberhard van der Laan hem tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. “Waarschijnlijk hebben ze vooraf een paar plooien gladgestreken. Ik heb geen strafblad, maar als je jarenlang op de Wallen werkt geef je iemand weleens een dreun. Eigenlijk was dat geen echt geweld, het was eerder een correctie.”
Net als zes jaar geleden werd Schiffmacher aangenaam verrast met de onderscheiding. Glimlachend knikt hij naar zijn collega’s in zijn tattooshop op de Ceintuurbaan. “Ze hebben het goed stil weten te houden. Vlak voordat Femke Halsema hier met ambtsketen om binnenliep begon ik pas te vermoeden dat iets gaande was. Erg leuk dat ze ‘m zelf is komen brengen.”
