Als architectuurcriticus van de Brug kijk ik permanent om mij heen, op zoek naar een onderwerp voor mijn column. Tegen de tijd dat de deadline nadert begin ik onrustig te worden. De gebouwen raken op. Mislukte gebouwen genoeg, maar daar schrijf ik niet graag over. Voor je het weet kom je de architect die je te kijk hebt gezet tegen in de supermarkt, of sta je met elkaar op een schoolborrel. En de architectendichtheid op IJburg is hoog, zeker op Steigereiland. Het idee voor een onderwerp van mijn column komt altijd op een ochtend, vlak voor de deadline. In dit geval stond ik met mijn rug naar de Montessorischool Steigereiland, zojuist mijn dochter afgeleverd. Over het halfbevroren binnenwater van Steigereiland Noord scheen de zon prachtig op de rij garagewoningen aan de haven.
Dit is de eerste keer dat ik een stuk wijd aan architect Don Murphy, oprichter van VMX Architects. Leeftijdgenoot, en heel succesvol. Lastig. Dan kraak ik nog liever die buurman af en confronteer ik hem bij de kassa. Niet dat er weinig staat van VMX: alleen op IJburg al de genoemde Montessorischool, het geel betegelde huis op de Vaillantlaan, een futuristisch woongebouw op Haveneiland. Eén ding hebben deze gebouwen gemeen: ze zijn allemaal bijzonder. Don Murphy maakt nooit iets normaals. Het is niet de opdrachtgever/projectontwikkelaar die tegen de architect zegt: ‘Het lijkt mij zo leuk om de gevels van mijn woongebouw helemaal uit garagedeuren te maken!’ Don Murphy bedenkt dit, en krijgt het voor elkaar. Het eerder genoemde futuristische woongebouw op Haveneiland heeft bijvoorbeeld een autolift, zodat de bewoners op hun eigen verdieping, vlak bij de voordeur kunnen parkeren. Zo’n concept sneuvelt altijd in de eerste bezuinigingsronde maar Don Murphy heeft het gerealiseerd. Hij heeft ongetwijfeld veel charme en een grote overtuigingskracht.
Het idee achter de transparante garagedeuren als gevel moet ontstaan zijn door zijn verwondering, als geboren Ier, over de mate waarin Nederlandse huizen open zijn naar de straat. Als je erop gaat letten is het inderdaad verbazingwekkend hoe je bij sommige huizen naar binnen kunt kijken. Mijn vrouw en ik rennen ’s ochtends vroeg wel eens over de kade van Steigereiland Noord. De huizen hebben daar absurd grote ramen direct aan de kade. Picture windows, vanzelfsprekend vanwege het uitzicht op het Markermeer. Veel mensen hebben geen gordijnen. Raam na raam zien we, ondanks het vroege uur, hetzelfde tafereel: aan een lange keukentafel zitten twee mensen geconcentreerd naar hun laptop te kijken.
Terug naar de garagewoningen: met de metershoge garagedeuren over de complete breedte van het woonblok krijgt de rij huizen een ruig, industrieel karakter. Door de ligging aan de haven is dit een geslaagd idee. Ik krijg een associatie met het Meatpacking District, ik zie de vrachtwagens al voorrijden. De grootschaligheid van de gevels past bij de grootschaligheid van de havenkade. Tegelijkertijd zorgen de transparante garagedeuren voor een gelaagde overgang van de publieke ruimte naar de intimiteit van het huis. De ruimte direct achter de garagedeuren is half binnen half buiten. De tussenzone biedt privacy, maar ook een mogelijkheid om contact met de buren en de straat te maken. Gelukkig! Toch weer een mooi project gevonden om over te schrijven.
Reageren? jved@dorensarchitects.nl.
Serie: Jan geeft Sterren. De garagewoningen Steigereiland Noord krijgen er ****