In 1963 kwamen de eerste Palestijnse arbeidsmigranten naar Vlaardingen om te werken bij margarinefabriek Romi. In de jaren daarna vestigden meer Palestijnen zich in Nederlandse steden, ook in Amsterdam. Ze brachten hun cultuur mee maar werden vaak als ‘anders’ gezien. Door de jaren heen groeide de Palestijnse gemeenschap in Amsterdam. Oprichter van het Palestinian Film Festival Nihal Rabbani: “In de jaren ‘80 was Amsterdam een hedonistische plek. Ik voelde me hier op mijn gemak.”
Twee werelden
Nihal werd in 1968 in Den Haag geboren als dochter van Palestijnse ouders. Haar ouders vluchtten van Palestina naar Libanon en Syrië. Haar vader kwam eind jaren ’50 naar Nederland, haar moeder in 1960. Nihals vader, een politiek geëngageerde man, zette zich in voor Palestijnse rechten en kreeg in Nederland een platform. “We groeiden op in een middenklasse gezin in een stad vol diplomaten. Ons huis was een ontmoetingsplek voor mensen uit alle hoeken van de wereld.” Opgroeien in Nederland in een Palestijns gezin maakte Palestina voor Nihal meer een herinnering dan een tastbare plek. “Palestina bestond vooral in verhalen en een virtuele ruimte waarin we ons het leven daar voorstelden.”
De stap naar Amsterdam
Het burgerlijke Haagse voelde niet als thuis. Toen Nihal in 1992 naar Amsterdam verhuisde, werd ze direct aangetrokken door het Europese karakter van de stad. “In de jaren ‘80 was Amsterdam een hedonistische plek. Ik voelde me hier op mijn gemak.” Ze kende hier weinig Palestijnen, aangezien de gemeenschap vooral in Vlaardingen was. “Een hechte gemeenschap zoals je die bij bijvoorbeeld Marokkanen en Turken zag, was hier niet.”
In haar zoektocht naar verbondenheid met Palestina en gelijkgestemden belandde ze in de filmwereld waar ze andere Palestijnse filmmakers ontmoette. “Nóg belangrijker: ik maakte in Amsterdam voor het eerst echte Palestijnse vrienden. Mijn werk met deze filmmakers werd een keerpunt; het voelde alsof ik Palestina ontdekte zonder er ooit geweest te zijn.”
De complexiteit van ‘thuis’ zijn
Door de jaren heen groeide de Palestijnse gemeenschap in Amsterdam. “Er is nu meer interactie en solidariteit, niet alleen tussen Palestijnen onderling, ook met andere gemeenschappen, zoals de Syrische gemeenschap.” In de jaren ‘80 zagen demonstraties nog een beperkt aantal betrokkenen, zoals krakers en studenten, maar tegenwoordig komen mensen met verschillende achtergronden samen.
Toch heeft de politiek Nihals gevoel van verbondenheid met de stad op scherp gezet. De confrontatie met haar Palestijnse identiteit was niet nieuw. “Als kind werd ik al vaak op luchthavens apart genomen en ondervraagd door Mossad-agenten onder toeziend oog van Nederland.” Maar het verbod op het dragen van een ‘Free Palestine’-shirt tijdens de Nationale Dodenherdenking voelde voor Nihal als een pijnlijke steek. Ondertussen trok het Bevrijdingsdag-evenement van Nihal en Waag Futurelab de volgende dag een divers publiek.
Enerzijds ervaart Nihal hierdoor de aantrekkingskracht van een stad die bekendstaat om haar openheid, anderzijds blijft ze geconfronteerd worden met politieke gevoeligheden en maatschappelijke spanningen. “Sinds 4 mei voel ik me toch niet meer geheel welkom binnen de algemene witte gemeenschappen in Amsterdam.”
Palestinian Film Festival
Om de brug te slaan tussen Amsterdam en Palestina begon Nihal in 2015 met de organisatie van het Palestinian Film Festival. Het idee was simpel: een podium bieden aan Palestijnse filmmakers, zowel gevestigde namen als opkomende talenten. “Het festival is geen politiek evenement, maar een culturele viering van de Palestijnse cinema. Elk jaar werk ik samen met Amsterdamse bioscopen. In 2023 hadden we een succesvolle samenwerking met een grote filmzaal.”
In 2024 werd deze samenwerking echter abrupt beëindigd toen deze filmzaal zich terugtrok. “Omdat deze bioscoop de veiligheid van het Israëlische filmfestival niet kon garanderen, wilde zij niet met het Palestinian Film Festival samenwerken.” Dit werd al snel geïnterpreteerd als een politiek geladen beslissing. Het Palestinian Film Festival raakte ineens verwikkeld in de bredere spanningen rondom het Israëlisch-Palestijnse conflict. “Het voelt als een belediging naar de filmmakers wiens werk ik programmeer. Hun films verdienen een eerlijke kans, los van politieke dynamieken.”
Maar 2024 bracht ook een positieve ontwikkeling: Nihal werkte samen met vijf andere bioscopen die wél enthousiast waren. “Voorheen werkten we vooral met kleinere filmhuizen, maar vorig jaar sloten we ook samenwerkingen met grotere bioscopen. Dit voelde als een doorbraak. Daarnaast zie ik steeds vaker jonge, witte mensen interesse tonen in Palestijnse cinema. Waar voorheen vooral de oudere generatie in de zaal zat, verandert dat beeld nu.”
De rol van voedsel
Naast film speelt ook eten een belangrijke rol in Nihals werk. Eenmaal in Amsterdam ging ze als kok aan de slag bij één van de oudste vegetarische restaurants van de stad, het begin van haar culinaire reis. Sindsdien heeft ze in verschillende vegan cafés gewerkt en catering gedaan. “Ik heb altijd geschakeld tussen koken en filmproductie, en nu combineer ik beide.” Buiten de festivalperiode organiseert Nihal Palestijnse soulfood-diners om de culinaire traditie levend te houden en mensen via eten met Palestina te verbinden. Ze ziet een groeiende interesse van Nederlanders in de Palestijnse eetcultuur, al blijft die oppervlakkig. “De historische verhalen achter de gerechten, daar is helaas minder interesse voor.”
Verbondenheid
Met het Palestinian Film Festival en de Palestijnse catering kan Nihal een brug blijven slaan tussen Amsterdam en Palestina. Reizen naar Palestina doet ze namelijk niet meer. Dit bracht, door haar status als Palestijnse nazaat zonder recht op terugkeer, te veel stress met zich mee. “Het is niet onze keuze waar we geboren worden, waar we naartoe vluchten, of hoe ver we verwijderd raken van ons land. Misschien spreken we niet vloeiend Arabisch, of voelen we minder de drang om Palestina te bezoeken. Maar we zijn allemaal Palestijns, ongeacht onze geboorteplaats. Het is belangrijk om die brug naar Palestina te blijven bouwen.”
Tekst Raksha Hoost / Fotografie Natasa Cvjetkovic
Verankerd in Amsterdam
Dit is een verhaal in de serie Verankerd in Amsterdam, een samenwerking tussen Mediagroep Amsterdam en de gemeente. 750 Amsterdamse verhalen worden samengebracht onder één digitaal dak. amsterdam750.nl/verhalen
