Mijn positie als architectuurcriticus van de Brug valt niet mee soms. Wat wil je ook, met twee petten op: allereerst als objectieve architectuurcriticus en daarnaast als architect en conculega met eigen visie. Moet ik De Smaragd, woongebouw naar ontwerp van M3H Architecten, reeds bekroond met Zuiderkerkprijs 2016 en genomineerd voor de Gouden A.A.P. 2017 en BNA Beste Gebouw van het Jaar 2017, óók nog eens de hemel in prijzen? Ja natuurlijk! Ik moet niet zuur doen en toegeven dat het een mooi blok geworden is.
Een citaat gevonden op de website van ARCAM: De publieksjury over De Smaragd: “Mooi en stijlvol bouwblok, dat een eerste aanzet kan betekenen tot een fraaiere buurt.” Impliciet zegt de publieksjury hiermee dat de buurt niet fraai is. De buurt is inderdaad niet fraai en dit is des te schrijnender omdat de Indische Buurt, met name de Ring ’20-’40 ooit een prachtige samenhangende stijl had: expressieve, sculpturale bouwblokken in solide metselwerk. Het beste dat de Amsterdamse School heeft voortgebracht.
De Insulindeweg was de boulevard van de Indische Buurt en kon wedijveren met de Stadionweg en de Amstelveenseweg. In de jaren tachtig en negentig heerste in Amsterdam de sloopwoede en zijn de mooiste bouwblokken van de Indische Buurt afgebroken. Tegenwoordig zou Monumentenzorg de sloop tegenhouden, maar blijkbaar lag het toen anders. De bouwblokken die ervoor in de plaats kwamen konden niet tippen aan de oorspronkelijke blokken. Het moet aan het architectuurklimaat en de bouwcultuur van die tijd gelegen hebben dat er toen zo lelijk gebouwd is. Ook het toen geldende Bouwbesluit is van invloed: iedere nieuwe woning moest een buitenruimte hebben. Vandaar dat alle, maar dan ook álle woningen uit de jaren tachtig en negentig een balkon of (half) inpandig balkon hebben. De architect maakte er een prefab betonnen kunstwerk van, soms halfrond, soms rechthoekig, en zette er een kleurig stalen hekwerk op. Zo is de Insulindeweg dus geworden zoals hij is.
Terug naar De Smaragd. Het ontwerp van M3H Architecten heeft alle kenmerken van de Amsterdamse School: een sculpturaal blok, grote vlakken metselwerk voeren de boventoon in de gevels, de ramen zijn in een strak patroon uitgelijnd en spelen een grafisch spel. In hun tekst over het gebouw rept M3H met geen woord over de Amsterdamse School. Vreemd, aangezien de verwantschap zo duidelijk is. Bernard Hulsman, architectuurrecensent van NRC Handelsblad, heeft net een boek uitgegeven over het onderwerp ‘verwantschap in de architectuur’ – De Smaragd is daar een schoolvoorbeeld van. M3H staan niet bekend als retro-architecten. Ongetwijfeld hebben ze diep nagedacht over wat er moest komen op deze plek en hebben ze veel varianten de revue laten passeren. Het lege vel papier waar Frank Gehry over schreef: ‘the terrifying moment’. Het moment dat het potlood boven het lege vel papier zweeft en de eerste schets moet volgen. Het is Amsterdamse School geworden. Heel goed op deze plek, ontkennen is niet nodig.
3,5 ster