Op het terrein waar vroeger de rioolwaterzuivering gevestigd was, verrijst een compleet nieuwe woonwijk. In 2028 zullen hier zo’n 1800 nieuwe koop- en huurwoningen staan. De Sportheldenbuurt is de eerste van vijf buurten die er worden gerealiseerd. Het stedenbouwkundig plan is ontwikkeld onder supervisie van de Amsterdamse architecte Marlies Rohmer. Aan haar de taak ervoor te zorgen dat de buurt er straks uitziet zoals hij is bedoeld.
Hoe bent u bij het project Zeeburgereiland betrokken geraakt?
“Het stedenbouwkundig plan van de Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) ging uit van een nogal monumentale bebouwing. Dat paste niet zo goed bij het voornemen om het gebied door verschillende marktpartijen en gefaseerd te laten bebouwen. Mij is toen gevraagd om het plan samen met de stedenbouwkundige Frans de Rooy van DRO nog eens te bekijken.
Ik had al veel projecten voor de stad gedaan, en ik had in 2007 een boek gepubliceerd met nogal vernieuwende ideeën over de invloed van de hedendaagse jongerencultuur op de vormgeving van woonwijken. De titel van dat boek was Bouwen voor de next generation. Zeeburgereiland moest ook voor die ‘next generation’ geschikt zijn.”
Het behoud van de bezinkingssilo’s en enkele andere gebouwen van de vroegere rioolzuivering zou de buurt een eigen, industrieel karakter geven. Was dat wat u aansprak in het project?
“Dat vond ik een interessant uitgangspunt. Maar ik was vooral gecharmeerd van het plan om midden in de wijk een groene, open ruimte aan te leggen: drie sportvelden met gestapelde gezinswoningen eromheen. Het deed mij denken aan het Olympiaplein in Zuid, een plek met hoge woonkwaliteit. Hier werd destijds (1928, red.) tegelijkertijd met het Olympisch Stadion een atletiekterrein aangelegd, bewust als onderdeel van een woonwijk. Maar het plan dat er lag voor Zeeburgereiland was mij te monumentaal, niet inspirerend genoeg. Er moest een ‘wilde laag’ overheen, vond ik.”
Een wilde laag?
“Ja, de buurt moest iets rommeligs krijgen, met ruimte voor eigen initiatief. Alsof-ie historisch was gegroeid. Ik dacht aan bepaalde buurten in New York, waar geen twee huizen hetzelfde zijn. Hoog naast laag, voortuintje naast stenen trap, hout naast steen. Met die sfeer in mijn achterhoofd probeerde ik het ontwerp voor de wijk te voorzien van een nieuwe laag. Zo kwam ik samen met De Rooy tot de informele verkaveling die nu de basis vormt voor deze buurt.
De bouwvolumes worden per blok speels verdeeld; gaan we hier wat meer de hoogte in, dan daar juist een woning die veel lager is. Die wilde laag betekent ook: variatie in het gebruik van materialen, verschillende en vooral lichte kleuren, onverwachte raampartijen, ornamenten. Ook willen we goede buitenruimten: balkons die veel zonlicht vangen.”
U bent aangesteld als supervisor. Wat houdt dat in?
“Ik werk samen met Frans de Rooy. Hij bewaakt de planologische en bouwtechnische regels zoals bouwhoogten, parkeervoorzieningen en dergelijke, en ik moet er voor zorgen dat de buurt eruit gaat zien zoals hij bedoeld is. Een aantal kavels – zoals de zelfbouw langs het Buiten-IJ – is welstandsvrij, maar voor de overige projecten geldt dat iedereen die hier wil gaan bouwen bij mij langs moet komen. Dat geldt voor particulieren én voor ontwikkelaars. Ze krijgen onze uitgangspunten op papier, maar een ‘wilde wijk’ vraagt veel fantasie van de architecten. Soms meer dan zij gewend zijn. Met hen onderhoud ik dan ook nauw contact.”
Hoe staat het er nu voor op Zeeburgereiland?
“Het wordt een leuke buurt en dat kun je nu al een beetje zien. Een aantal zelfbouwhuizen langs het Buiten-IJ is al bewoond. De basisschool en de kinderdagopvang zijn in bedrijf, de appartementen voor conservatoriumstudenten zijn bewoond. De groene boulevard langs het Buiten-IJ is zo goed als gereed en de contouren van het sportpark worden zichtbaar, al is het tijdelijke containergebouw van het IJburg College er voorlopig op neergezet. De gezinswoningen die hier omheen zullen komen zijn nu in ontwikkeling.”
Tot slot: wat gaat er nou toch gebeuren met de drie silo’s?
“De silo’s zijn het beeldmerk voor dit gebied. Momenteel wordt onderzocht of ze op kleinschalige wijze verhuurd kunnen worden voor bijvoorbeeld een toneelvoorstelling, een diner of een productpresentatie.”
Wie is Marlies Rohmer?
Marlies Rohmer (1957) studeerde Architectuur en Stedenbouw aan de TU Delft. In 1986 startte zij in Amsterdam Architectenbureau Marlies Rohmer (AMR). Met een team van 15 medewerkers werkt zij in binnen- en buitenland aan tal van projecten. In Oost tekende zij voor de Waterwoningen op IJburg en het Moskeeverzamelgebouw in de Transvaalbuurt.
Prijzen die AMR ontving: de Nationale Scholenbouwprijs 2002 en 2008, de Internationale Scholenbouwprijs 2003, de Zuiderkerkprijs 2007 en 2010, de Gouden Piramide 2009 en de Dutch Design Award en FIABCI Award in 2012.
Dit verhaal is onderdeel van de woonspecial Leef!