Chemiefabriek Ketjen-Albemarle, ten noorden van Java-eiland, spande succesvol een rechtszaak aan tegen woningbouw in de aangrenzende buurt. Ze overtuigde de Raad van State ervan dat wonen nabij de fabriek risico’s bevat.
Chemische bedrijven zijn vaker in rechtszaken verwikkeld, maar dan als aangeklaagde partij. Bezorgde omwonenden eisen doorgaans dat chemiebedrijven hun vervuiling niet verdoezelen. Hier is het omgekeerd. De fabriek gaat in de aanval met als boodschap: weet je wel hoe giftig wij zijn? Ze willen de woningen op grotere afstand. Geen geruststellend verhaal voor de duizenden bewoners op Java-eiland en in Vogeldorp die op kortere afstand wonen dan de geplande woningen waar nu gedeeltelijk een streep door is gezet.
Wolkenfabriek
Ketjen heeft een lange geschiedenis in Amsterdam. Aanvankelijk stond de fabriek ter hoogte van het Leidsebosje. Omdat de zwavelzuurfabriek soms ontplofte, kwam hij rond 1900 op z’n huidige plek. Ook in Noord was de fabriek weinig geliefd. In de jaren zeventig streed de actiegroep Tegengif jarenlang tegen uitbreiding. Enige tijd geleden plaatste de organisatie een billboard met de tekst Beter verdere buur en een goede vriend. De bewonerslobby tegen hoogbouw en gentrification van de wijk Hamerkwartier werd een toevallige medestander – ze spreken liefkozend van ‘wolkenfabriek’. Maar schijn bedriegt, de productielocatie hoort tot de meest vervuilende binnen de Ring. Waar andere industriëlen bij oprukkende woningbouw hun knopen tellen, zet Ketjen – dat de negentiende-eeuwse bedrijfsnaam onlangs herinvoerde – de hakken in het zand. Omgevingsgevoeligheid was nooit een speerpunt. Het bedrijf onttrekt een van de mooiste kilometers IJ-oever aan het publiek. De oude scheepshelling op het terrein ligt er al decennia haveloos bij. IJzeren hekken om het terrein wekken een twintigste-eeuwse indruk. Sinds de rechtszaak lijkt de fabriek evenwel een geste te doen met het openstellen van een strookje bedrijfsterrein.
Science Park
Anno 2024 zit Ketjen als enige chemisch productiebedrijf vlak bij de grachtengordel, op tweehonderd meter van de dichtstbijzijnde woonwijk. Onverantwoord dichtbij, vinden ze zelf. Wat moeten bewoners van Java-eiland, Vogeldorp en het op tientallen meters afstand liggende volkstuinenpark met hun risicoverhaal? Dat ze er al meer dan een eeuw zitten, geeft niet het recht stedelijke ontwikkeling te negeren. Ketjen heeft iedereen overtuigd dat haar fabriek riskant is op deze plek. De logische conclusie is dat de productielocatie wordt verplaatst naar buiten de bebouwde kom.
Maar Ketjen hoeft zijn grond niet te verkopen. Boven het IJ liggen uitstekende perspectieven voor de organisatie. De researchactiviteiten van het bedrijf en haar vakgenoten kunnen plaatsvinden op deze toplocatie aan het IJ, die op loopafstand zit van Noord/Zuidlijnhalte Noorderpark. Over tien jaar zal de eerste brug over het IJ aanlanden bij haar voordeur. Dus Ketjen, wees rationeel. Vorm jullie droomlocatie om van monofunctioneel fabrieksterrein voor ‘slechts’ 450 medewerkers naar een openbare campus. Ter vergelijking: op de Zuidas werken, studeren en wonen op precies datzelfde oppervlak zo’n 25.000 mensen. Daar steken 450 arbeidsplaatsen mager tegen af. Start met de ontwikkeling van een groen sciencepark met campuswoningen waarmee je talent uit de chemische sector aantrekt. Op steenworp afstand van Amsterdam Centraal, gelegen tussen bos en IJ. Dáár wil de hele wereld niet een verre buur maar nabije vriend van je zijn.
‘Chemiefabriek Ketjen bezet een toplocatie aan het IJ’
