Sinds januari 2015 staat de historische poort van de Voorwerf van het Marineterrein aan de Kattenburgerstraat overdag open. Voor het eerst in 360 jaar kunnen Amsterdammers een kijkje nemen op de meest geheimzinnige plek van Amsterdam. Een plek vanwaar ooit de oorlogsschepen van de Amsterdamse Admiraliteit het IJ op voeren.
“562 oorlogsschepen zijn hier van de scheepshellingen af gerold.” Jacqueline Verheugen, communicatiemedewerker van Bureau Marineterrein Amsterdam, wijst naar het grasveld voor de Voorwerf. Dat is het deel van het Marineterrein dat Defensie sinds januari 2015 heeft verlaten. Het is bijna niet voor te stellen, maar hier bouwde de Amsterdamse Admiraliteit, de voorloper van de Koninklijke Marine, de afgelopen eeuwen aan de meest innovatieve oorlogsschepen ter wereld, schepen waarmee zeeslagen tegen Engeland, Frankrijk en Spanje werden uitgevochten.
Nu heeft het parkje van de Voorwerf, met talrijke oude bomen en in het midden de fontein die een reusachtige atlas draagt, de sfeer van een verstild hofje. Een plek waar je kunt wandelen en uitkijken over de Amsterdamse binnenstad, het maritiem kwartier en het water van het Oosterdok, met aan de overkant Nemo en het Oosterdokseiland. Het enige dat je daarvoor hoeft te doen, is de toegangspoort door te lopen die van half acht ’s ochtends tot half acht ’s avonds is geopend, voor het eerst in 360 jaar.
StartupDelta
Ruim drie eeuwen was het Marineterrein afgesloten voor publiek, maar met het vertrek van Defensie is dit deel van de oude Admiraliteitsdomeinen in gebruik genomen door nieuwe, tijdelijke bewoners. Sinds januari 2015 hebben zich al vijftien start-ups en sociale en innovatieve ondernemers gevestigd in het monumentale Poortgebouw, blikvanger van de Voorwerf en het enige Rijksmonument op het Marineterrein. De belangstelling om zich te vestigen is groot, vertelt Verheugen. “Sinds najaar 2014 hebben zich 240 bedrijven gemeld die geïnteresseerd zijn om hier kantoor te houden.”
Maar niet iedere onderneming is welkom. “Je kunt hier alleen komen als jouw bedrijf past bij de thema’s die door gemeente en Rijk zijn benoemd voor de verdere ontwikkeling van het Marineterrein. Dat moet bijvoorbeeld zijn maritieme karakter behouden, en we willen ook dat het een innovatieve werkplaats en waterpark wordt. We laten alleen bedrijven toe die daar een bijdrage aan kunnen leveren.”
Een van de nieuwe bewoners van de Voorwerf is StartupDelta, gevestigd in het Poortgebouw. Om Nederland aantrekkelijk te maken voor de vestiging van internationale startups stimuleert StartupDelta, met voormalig eurocommissaris Neelie Kroes als ambassadeur, de samenwerking tussen startups, overheden, financiers en kennisinstituten.
Werkplaats Archeologie
Maar er is op de Voorwerf niet alleen plek voor innovatieve bedrijvigheid. Zo was de werkplaats Archeologie, gevestigd in het oude Commandementsgebouw, de eerste nieuwe huurder op de Voorwerf. “De archeologen van de werkplaats doen onderzoek naar voorwerpen die zijn opgegraven bij de aanleg van de Noord/Zuidlijn. Het is de bedoeling dat de werkplaats in de loop van het jaar ook een publieksfunctie krijgt.”
Een ander oud marinepand, de Officiersmess, wordt in oude luister hersteld en omgedoopt tot Pension Homeland. “Vanaf september kunnen zo’n vijftig gasten hier voor korte of langere tijd een kamer huren, desgewenst met een werkplek erbij. Het pension richt zich vooral op de eigen gasten, maar overdag is iedereen welkom om een kopje koffie te drinken of ’s avonds aan te schuiven voor het diner.”
Er gebeurt dus veel, maar toch zal de ontwikkeling van het Marineterrein de komende jaren geleidelijk verlopen, benadrukt Verheugen. “De Voorwerf is slechts een klein deel van het gebied. De rest ervan wordt nog volop door Defensie gebruikt. Pas vanaf 2018, als Defensie het gehele Marineterrein verlaten heeft, kunnen we beginnen met de ontwikkeling ervan. Zover is het nog niet, maar met het vrijkomen van de Voorwerf hebben we nu wel de eerste stap gezet.”