Een bezoek aan natuurgebied de Diemer Vijfhoek zal misschien niet iedereen bevallen. De paden door dit opzettelijk verwaarloosde gebied zijn vaak modderig, je moet er nogal eens over omgevallen bomen klauteren en voor de doorsnee bezoeker valt er niet veel bijzonders te zien. Voor velen zal misschien het uitzicht over het IJmeer de moeite waard zijn, maar dat is vanaf andere plekken veel gemakkelijker te bewonderen. Maar aan de andere kant: waar vind je zo dicht bij Amsterdam nog zo’n stuk woeste natuur?
Het vijfhoekige schiereiland is goed met de fiets of lopend te bereiken. Het natuurgebied ligt dicht bij de elektriciteitscentrale van de NUON, aan de Diemerzeedijk. Deze oude dijk gaat op een gegeven moment onder de Oostelijke Ontsluitingsweg door, zeg maar: de brede brug aan de oostkant van IJburg. Bezoekers kunnen vanaf die fraaie, nieuwe weg via een betonnen trap afdalen naar de Diemerzeedijk. Bij boerderij De Zeehoeve zit een steile trap die toegang biedt tot de Diemer Vijfhoek.
Maar het is eigenlijk veel interessanter om het pad langs de dijk nog even te volgen en pas een paar honderd meter verderop de dijk te beklimmen en vervolgens via een houten hek naar de Diemer Vijfhoek af te dalen. Fietsen mogen van Staatsbosbeheer niet mee, kinderwagens en rollators lopen er vrijwel zeker vast.
Menig bezoeker zal zich op dat punt afvragen of het wel een goed idee was: het pad is vaak nauwelijks zichtbaar en je duikt als het ware het rietland in. Te midden van het groen staan grote, dode populieren. Achter de bramen en wilgen schemert af en toe water door – daar is het domein van de muggen. Dat deze moerassen en kreken ook een ideale leefomgeving vormen voor de (ongevaarlijke) ringslang is natuurlijk wel weer mooi. Het smalle pad slingert door hoge rietkragen en dichte elzen- en wilgenbosschages, door modderpoelen, en af en toe moet je een grote plas of een omgevallen boom ontwijken. Verdwalen is niet mogelijk; er loopt slechts één pad in de richting van het IJmeer.
Bij de waterkant aangekomen heeft de wandelaar drie mogelijkheden. Naar rechts loopt een steeds vager wordend pad, dat uitkomt bij een vogelkijkscherm. Dat is vooral interessant vanwege de luwtedammen die Staatsbosbeheer er heeft aangelegd om vogels rustiger water te bieden. Achter het roestige scherm ligt een platform, dat met een beetje geluk uitzicht biedt op groepjes grauwe ganzen, aalscholvers, brilduikers en krakeenden, visdiefjes en futen. Het pad loopt dood. Het moerasgebied aan de oostkant van het eiland is niet toegankelijk, het bordje ‘verboden toegang’ lijkt dan ook een beetje overbodig.
Ga je op de driesprong rechtdoor over een stevige brug, dan kom je op het kleine Werkeiland. Daar langs de rand loopt een pad dat fraai uitzicht biedt over het water richting Pampus. Dit eiland is in 1950 aangelegd door baggerbedrijf Ballast. Het was een aanlegplaats voor de schuiten, die er konden aanmeren aan een kade en een lange aanlegsteiger. Dat deed men bijvoorbeeld om de lading van de ene in de andere bak over te hevelen. Kade en steiger zijn gesloopt. Het eiland is gebleven en verbonden met de Vijfhoek. Er staat nu zelfs een bankje.
Om het rondje af te maken en terug te keren naar de Diemer Vijfhoek moet je even een brede, maar lage dam over. In de zomer is dat doorgaans geen probleem. Bij nat weer en bij hoog water moet je als wandelaar soms wat strategische sprongen maken om met droge voeten de overkant te bereiken. Deze route komt uit bij het pad dat terugloopt naar de Diemerzeedijk, naar de uitgang bij de boerderij.
Teruglopend naar de Diemerzeedijk zie je verderop het stadsstrand Blijburg liggen, en de zandheuvels die over enige tijd het Centrumeiland moeten gaan vormen.
De Diemer Vijfhoek is een mooi voorbeeld van onbedoelde natuur, net als bijvoorbeeld de Oostvaardersplassen. Het is na 1970 spontaan ontstaan op het opgespoten zand, leem en veen dat overbleef na de aanleg van de huidige NUON-centrale en het verbreden van het Amsterdam-Rijnkanaal. Zand, veen en leem werden gewoon over de Diemerzeedijk in het IJmeer gekieperd, en om verdere verspreiding te voorkomen werd er later een dijkje omheen gelegd.
Er zijn plannen geweest om er een keurig natuurgebied van te maken, maar op aanraden van onder meer natuurbureau Stroming heeft men besloten het tachtig hectare grote gebied ongemoeid te laten.
De IVN-afdeling Diemen organiseert zo nu en dan rondleidingen. Die zijn zeker de moeite waard, want het aantal vogelsoorten in het gebied is onverwacht groot. Zo komen hier de bruine kiekendief en de havik, de blauwborst, snor en zwartkop, de kleine karekiet en de barmsijs voor. Vlak bij de grote stad.
Research: Gerard Goudriaan
Lees ook:
Andere verhalen in de rubriek Historische plekken in Oost, zoals over De Veemarkt, Pakhuis De Zwijger en Joodse Begraafplaats Zeeburg.