De burgeroorlog die Somalië in 1991 verscheurde liet diepe sporen na: verwoesting, honger en miljoenen vluchtelingen. Eén van die vluchtelingen was Raho Geesey. Na jaren van onzekerheid in verschillende asielzoekerscentra werkt ze nu in Amsterdam, de stad waar ze zich inzet voor andere Somalische vrouwen.
In januari 1991 kwam er een einde aan het autoritaire bewind van dictator Siad Barre. Wat hoop gaf op vrede, veranderde al snel in chaos. Gewapende groepen streden om de macht in de hoofdstad Mogadishu en daarbuiten. De regering viel uiteen, het land raakte verdeeld in regio’s met eigen leiders. Internationale vredesmissies, zoals die van de Verenigde Naties begin jaren negentig, konden het geweld niet stoppen.
Raho voelde de gevolgen van die ineenstorting van dichtbij. Ze werd geboren en groeide op in Mogadishu. Na haar studie taalkunde, met Italiaans en Frans als specialisatie, werd ze aangenomen als universitair assistent. Ze had een toekomst, een baan, een plan. “Veertien dagen na mijn afstuderen begon de oorlog. Toen veranderde alles.” Raho bevond zich midden in het geweld. “In die tijd wist je niet waar je naartoe kon. Huizen, wegen, scholen waren verwoest. Ik wist niet wat de volgende dag zou brengen. Ik wilde niet weggaan, maar blijven kon ook niet. Vluchten was geen keuze, het gebeurde als het moest.”
Zeven jaar lang bleef ze in Somalië terwijl de oorlog voortwoedde. Ze vluchtte meerdere keren binnen het land. “Pas later ben ik naar Nederland gekomen met mijn drie jonge kinderen, niet omdat ik bewust voor dit land koos, maar omdat mijn vlucht hier eindigde.”
Geen vaste grond
In Nederland begon een nieuwe periode van onzekerheid. Vier jaar zou Raho doorbrengen in verschillende asielzoekerscentra: in Brabant, in Crailo bij Laren, later in Amsterdam. “Ik had geen papieren, geen vaste plek, geen toekomst. Alles draaide om overleven. Eigenlijk heb ik elf jaar van mijn leven verloren.”
Pas toen ze in 2001 een woning kreeg in Amstelveen, kon ze weer ademhalen. “Dat moment voelde als rust. Eindelijk kon ik denken aan mijn toekomst. Hoewel ik Engels sprak en me kon redden in gesprekken, was het moeilijk om echt te wennen.” Haar diploma’s uit Somalië werden niet erkend. Ze kon niet meteen aan het werk en kreeg te maken met allerlei belemmeringen.” Zo probeerde ze hulp te krijgen van de gemeente omdat ze graag verder wilde studeren. “Maar omdat ik ouder dan dertig was, had ik geen recht op studiefinanciering. “De gemeente zei: Als u gaat studeren, stoppen wij uw uitkering. Dan moest ik zelf mijn studie betalen én mijn gezin onderhouden.” Ze zag geen andere mogelijkheid dan haar droom om verder te studeren los te laten.
Een nieuw pad
Pas in 2006, twee jaar na de komst van haar man uit Somalië, begon Raho met werken. Samen met andere vrouwen uit de Somalische gemeenschap richtte ze een organisatie op om Somalische vrouwen te informeren en ondersteunen bij hun integratie. “Er was geen netwerk, geen Somalische community die nieuwkomers hielp om het systeem in Nederland te begrijpen. Wij wilden dat de volgende generatie die kans wel kreeg.” Tegenwoordig werkt ze bij SomAstel in Nieuw-West, waar ze naast de Somalische gemeenschap ook andere nieuwkomers ondersteunt. Thema’s als gezondheidszorg, onderwijs, armoede en opvoeding staan daarbij centraal.
Leren tussen werelden
Vooral het onderwijssysteem in Nederland blijkt ingewikkeld voor veel Somalische ouders. “In Somalië volgen alle leerlingen hetzelfde traject tot het einde van de middelbare school; pas daarna kiezen ze een richting of studie. In Nederland daarentegen krijgen kinderen al op hun twaalfde een schooladvies dat hun onderwijsniveau bepaalt.” Ook speciaal onderwijs is nieuw voor Somalische ouders. Ze begrijpen vaak niet waarom hun kind daarheen moet, of ze schamen zich ervoor door een gebrek aan kennis.
Opvoeding is ook een terugkerend thema binnen de Somalische gemeenschap. In Somalië wordt een kind door het hele dorp opgevoed. Iedereen zorgt voor elkaars kinderen. In Nederland ligt de verantwoordelijkheid volledig bij de ouders, en dat maakt het zwaar. Kinderen groeien op tussen twee werelden: de Nederlandse buitenwereld en de Somalische thuiswereld. Dat zorgt soms voor schuring en identiteitsvragen. Veel jongeren kampen daardoor met de vraag: wie ben ik?”
Met SomAstel hoeven Somalische Amsterdammers zich niet alleen te buigen over deze grote thema’s. SomAstel organiseert informatiebijeenkomsten met professionals uit de wijk. Daarnaast biedt SomAstel taalondersteuning, voorlichting en ontmoetingsactiviteiten zoals koffie-ochtenden en naailessen.
Kansen in Amsterdam
Via SomAstel kan Raho anderen de hulp bieden die ze zelf ooit miste bij het vinden van een weg in de Nederlandse samenleving. “Als ik werk, voel ik voldoening,” zegt ze. “Ik doe dit met passie. Mensen bijstaan geeft mij het gevoel dat ik iets terug kan doen.”
Hoewel ze in Amstelveen woont, voelt Amsterdam als haar thuis aan. Toch ziet Raho dat er in de hoofdstad nog veel te verbeteren valt. “Huisvesting is een groot probleem,” zegt ze. “Niet alleen het tekort, maar ook de kwaliteit van de woningen voor vluchtelingen. Grote gezinnen wonen in kleine, verwaarloosde huizen. Dat heeft invloed op alles: op de ontwikkeling van kinderen, op de gezondheid van gezinnen, op hun kansen in het onderwijs. Amsterdam mag daar echt meer aandacht aan besteden.”
Ook merkt ze dat vooroordelen het participatieproces bemoeilijken. “Er wordt soms over Somaliërs gesproken alsof ze niet willen werken of zich niet willen aanpassen. Dat doet pijn, want het klopt niet. De meeste Somaliërs die ik ken zijn juist hardwerkend en ondernemend. Het systeem hier is ingewikkeld, dat maakt het moeilijker, maar de wil om bij te dragen is er zeker.”
Toch overheerst bij haar geen bitterheid, maar dankbaarheid. “Wat ik mooi vind aan deze stad is dat iedereen welkom is. Dat gevoel van openheid moeten we koesteren.”
Tekst: Raksha Hoost / Fotografie Robert van ’t Hoenderdaal
Verankerd in Amsterdam Dit is een verhaal in de serie Verankerd in Amsterdam, een samenwerking tussen Mediagroep Amsterdam en de gemeente. 750 Amsterdamse verhalen worden samengebracht onder één digitaal dak. amsterdam750.nl/verhalen