Na elke wedstrijd tijdens het wereldkampioenschap voetbal van 1958 pakte ik mijn bal en ging naar buiten. Ik was dan beter dan normaal, zelfs na het luisteren naar de radio. Wij hadden geen tv, dus de groepswedstrijden hóórde ik alleen. Het maakte niet uit. Het visuele deel werd verricht in mijn hoofd. Dat bracht een probleem met zich mee. Wanneer na de rust de elftallen de andere kant op gingen spelen, had ik er moeite mee om die verandering ook in mijn verbeelding plaats te laten vinden. Als Brazilië in mijn hoofd voor rust van links naar rechts moest, kostte het me uiterste concentratie om ze in de tweede helft van rechts naar links te visualiseren.
Waarom ging ik alleen in 1958 naar buiten om zelf te voetballen? Simpelweg omdat het WK van 1962 in Europa op nachtelijke uren werd gespeeld. En in 1966 was of voelde ik me te oud om de straat op te gaan met een bal onder mijn arm.
1958 was het toernooi van mijn leven. Gek genoeg wist ik niks van de sociale implicaties van dat voetbal. Pelé kwam er bij Brazilië in de derde wedstrijd pas in. Waarom niet eerder? Knieblessure, zegt Wikipedia. Kletskoek: Pelé was te zwart. De Braziliaanse bond was van mening dat donkere voetballers de spanning niet aan konden. In de eerste twee wedstrijden stelden ze voornamelijk witte spelers op.
Tegen Engeland werd het 0-0, door mij helemaal op de radio gevolgd samen met mijn vader. Ik weet nog één term van de verslaggever. Hij had het over de ‘houterige Finney’. Kennelijk greep me dat aan. Zelf was ik bepaald niet lenig, dus identificeerde ik me met de houterige nummer 11 van het Engelse elftal. Toen ik net de opstelling opzocht van die wedstrijd, zag ik dat Finney reserve stond. Hij had alleen tegen Oostenrijk meegedaan. Toen moet dat oordeel over zijn houterigheid, en die van mij dus, gevallen zijn. Klaarblijkelijk luisterden we ook naar Engeland-Oostenrijk.
Enfin, Brazilië móést winnen van Wales. Pelé mocht meedoen, evenals Vavá en Garrincha.
Pelé maakte de winnende: 1-0. Het resultaat was in het toernooi belangrijker geworden dan het racisme van de bond. Pelé en Garrincha waren niet meer weg te denken uit de basis. In de finale tegen Zweden maakte Pelé twee doelpunten.
Die namiddag hebben mijn broertje en ik nog urenlang gevoetbald. Veel van mijn houterigheid was van me afgevallen.
Henk Spaan: Buiten voetballen
